Ο χρόνος της Ευρώπης τελειώνει. Με τον Ντόναλντ Τραμπ έτοιμο να ανακαταλάβει τον Λευκό Οίκο σε λίγες εβδομάδες και την οικονομία της ηπείρου να περνά μια βαθύτερη δυσπραγία, το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η ευημερία της περιοχής δεν εμφανίζει απλώς ρωγμές, αλλά κινδυνεύει να καταρρεύσει.
Η οικονομία της Ευρώπης έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική τις τελευταίες δεκαετίες χάρη στην επέκταση του μπλοκ προς ανατολάς και την ισχυρή ζήτηση για τα προϊόντα της από την Ασία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά καθώς η άνθηση της Κίνας φθίνει και οι εμπορικές εντάσεις με την Ουάσινγκτον θολώνουν την εικόνα του διατλαντικού εμπορίου, οι μέρες της ανάπτυξης αυτής έχουν σαφώς τελειώσει.
Τα οικονομικά προβλήματα που σαρώνουν την ήπειρο απειλούν να εξελιχθούν σε τέλεια καταιγίδα το επόμενο έτος, καθώς ο Τραμπ βάζει στο στόχαστρό του την Ευρώπη. Εκτός από την επιβολή νέων δασμών στα πάντα, από το κρασί μέχρι την Brioni (την αγαπημένη ιταλική εταιρεία παραγωγής κοστουμιών του νέου προέδρου), ο ηγέτης είναι βέβαιο ότι θα ενισχύσει την απαίτησή του από τις χώρες του ΝΑΤΟ είτε να διαθέσουν περισσότερα χρήματα για τη δική τους άμυνα είτε να χάσουν την αμερικανική προστασία.
Οι υφέσεις και οι εμπορικοί πόλεμοι μπορεί να μη διαρκούν για πάντα, αλλά αυτό που κάνει αυτή τη συγκυρία τόσο επικίνδυνη για την ευημερία της ηπείρου έχει να κάνει με τη μεγαλύτερη και δυσκολότερη αλήθεια από όλες: η ΕΕ έχει μετατραπεί σε έρημο καινοτομίας.
Κάποτε συνώνυμο της τεχνολογίας αιχμής στην αυτοκινητοβιομηχανία, η Ευρώπη σήμερα δεν παράγει ούτε ένα μεταξύ των 15 δημοφιλέστερων ηλεκτρικών οχημάτων. Αν η Ευρώπη παραμείνει στην τρέχουσα πορεία της, το μέλλον της θα είναι αυτό ενός παρακμάζοντος, αν και όμορφου, χρεωμένου, υπαίθριου μουσείου για Αμερικανούς και Κινέζους τουρίστες.
Δυστυχώς, η βελτίωση των οικονομικών υποδομών της Ευρώπης είναι ευκολότερο να παρουσιαστεί ως θεωρία παρά να εφαρμοστεί.
Εάν ο Τραμπ κάνει πράξη την απειλή του να επιβάλει δασμούς έως και 20% στις εισαγωγές από την ήπειρο, η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα υποστεί πλήγμα. Με περισσότερα από 500 δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσιες εξαγωγές προς τις ΗΠΑ από την ΕΕ, η Αμερική είναι μακράν ο σημαντικότερος προορισμός για τα ευρωπαϊκά προϊόντα.
Για οποιονδήποτε λόγο, η Ευρώπη φαίνεται να έχει κάνει ελάχιστα για να προετοιμαστεί για την επιστροφή του Τραμπ. Η πρώτη αντίδραση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην επανεκλογή του ήταν να προτείνει στην Ευρώπη να αγοράζει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις Η.Π.Α. Αυτό μπορεί να ικανοποιήσει τον Τραμπ για ένα διάστημα, αλλά δεν είναι στρατηγική.
«Η αποτυχία των ηγετών της Ευρώπης να αντλήσουν διδάγματα από την τελευταία προεδρία Τραμπ επιστρέφει τώρα για να μας στοιχειώσει», ανέφερε στο POLITICO ο Κλέμενς Φούεστ, πρόεδρος του think tank Ifo Institute.
Ο ίδιος προειδοποιεί ότι ο Τραμπ μπορεί να μην είναι μόνο άσχημα νέα για την ΕΕ. Εάν, για παράδειγμα, ακολουθήσει τα σχέδιά του να ανανεώσει τις μαζικές φοροελαφρύνσεις για τους πλούσιους και να επιβάλει νέους δασμούς, ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ θα μπορούσε να εκτοξευθεί, αναγκάζοντας τα επιτόκια να ανέβουν. Αυτό θα ενίσχυε το δολάριο, γεγονός που θα ωφελούσε τους Ευρωπαίους εξαγωγείς όταν θα μετέτρεπαν τα έσοδά τους από τις ΗΠΑ σε ευρώ.
Ο Τραμπ θα μπορούσε επίσης να είναι ανοιχτός σε μια ευρύτερη εμπορική διαπραγμάτευση με την Ευρώπη, ώστε να αποφευχθεί συνολικά ένας νέος γύρος δασμών. Παρ’ όλα αυτά, η συνολική αίσθηση στην ευρωπαϊκή βιομηχανία σχετικά με τον επερχόμενο πρόεδρο προκαλεί ανησυχία, σε μεγάλο βαθμό επειδή τα στελέχη έχουν καλή μνήμη.
Αν και η ΕΕ επικεντρώνεται στον Τραμπ και στο τι μπορεί να κάνει στη συνέχεια, όταν πρόκειται για την οικονομία της Ευρώπης, δεν είναι αυτός το πραγματικό ζήτημα. Σε τελική ανάλυση, το μόνο που κάνει με τις συνεχείς απειλές για δασμούς είναι να αποκαλύπτει το σαθρό οικονομικό μοντέλο της Ευρώπης.
Ο βαθμός στον οποίο η Ευρώπη έχει χάσει έδαφος σε σχέση με τις ΗΠΑ όσον αφορά την οικονομική ανταγωνιστικότητα κόβει την ανάσα. Το χάσμα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, για παράδειγμα, έχει διπλασιαστεί κατά ορισμένες μετρήσεις στο 30%, κυρίως λόγω της χαμηλότερης αύξησης της παραγωγικότητας στην ΕΕ. Μια ακόμη αιτία της μείωσης της παραγωγικότητας της Ευρώπης είναι η αποτυχία του εταιρικού τομέα να καινοτομήσει.
Το χάσμα αυτό είναι εμφανές και στο χρηματιστήριο. Ενώ οι αποτιμήσεις των αμερικανικών χρηματιστηρίων έχουν υπερτριπλασιαστεί από το 2005, οι ευρωπαϊκές έχουν αυξηθεί μόλις κατά 60 τοις εκατό.
Παράλληλα, παρόλο που η Ευρώπη αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 40% των παγκόσμιων δαπανών για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, οι περίφημες αυτοκινητοβιομηχανίες της Γερμανίας κατάφεραν να υστερήσουν όσον αφορά τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Η κρίση στην αυτοκινητοβιομηχανία της Γερμανίας είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η χώρα αγωνίζεται να αντιμετωπίσει μια σειρά από άλλες περίπλοκες προκλήσεις που εξαντλούν το οικονομικό δυναμικό της. Η μεγαλύτερη είναι το διπλό χτύπημα μιας ταχέως γηράσκουσας κοινωνίας και η έλλειψη εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης.
Αντιμέτωπες με ένα από τα υψηλότερα ενεργειακά κόστη παγκοσμίως, ακριβό εργατικό δυναμικό και επαχθείς κανονισμούς, πολλές μεγάλες γερμανικές εταιρείες απλά μετεγκαθίστανται σε άλλες περιοχές. Σχεδόν το 40 τοις εκατό των γερμανικών βιομηχανικών εταιρειών εξετάζουν το ενδεχόμενο μιας τέτοιας μετακίνησης, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του λόμπι DIHK.
Αυτό που κάνει την κρίση στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία τόσο δύσκολη για την Ευρώπη είναι ότι η ήπειρος δεν έχει τίποτε άλλο στο οποίο μπορεί να στηριχθεί.
Δεδομένου του πόσο κυρίαρχες είναι οι εταιρείες της Silicon Valley στον κόσμο της τεχνολογίας, είναι δύσκολο να δούμε πώς η ευρωπαϊκή τεχνολογία θα μπορούσε ποτέ να παίξει στην ίδια κατηγορία, πόσο μάλλον να καλύψει τη διαφορά.
Ένας λόγος είναι τα χρήματα. Οι αμερικανικές νεοφυείς επιχειρήσεις χρηματοδοτούνται κατά κανόνα μέσω επιχειρηματικών κεφαλαίων. Αλλά η δεξαμενή των επιχειρηματικών κεφαλαίων στην Ευρώπη είναι ένα κλάσμα της αντίστοιχης στις ΗΠΑ. Αντί να επενδύουν τα χρήματά τους στο μέλλον, οι Ευρωπαίοι προτιμούν να τα αφήνουν σε μετρητά στην τράπεζα, όπου οι αποταμιεύσεις των Ευρωπαίων αξίας περίπου 14 τρισεκατομμυρίων ευρώ «ροκανίζονται» από τον πληθωρισμό.
Έτσι, αν τα αυτοκίνητα και η πληροφορική είναι εκτός της εικόνας, η ΕΕ μπορεί να στηριχθεί στις τεχνολογίες του 19ου αιώνα στις οποίες πάντα υπερείχε, όπως τα μηχανήματα και τα τρένα, σωστά;
Δυστυχώς, σε αυτόν τον τομέα κυριαρχούν πια οι Κινέζοι. Ο αριθμός των τομέων στους οποίους οι κινεζικές επιχειρήσεις ανταγωνίζονται άμεσα τις επιχειρήσεις της ευρωζώνης, πολλές από τις οποίες είναι κατασκευαστές μηχανημάτων, έχει αυξηθεί από περίπου το 1/4 το 2002 σε 2/5 σήμερα, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της ΕΚΤ.
Οι Κινέζοι είναι εξαιρετικά επιθετικοί ως προς τις τιμές, γεγονός που έχει συμβάλει στη σημαντική μείωση του μεριδίου της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπόριο.
Ενώ η ΕΕ μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα ολοένα και μικρότερο μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ, ηγείται όλων των παγκόσμιων στατιστικών όταν πρόκειται για τη γενναιοδωρία των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας των μελών της.
Ωστόσο, καθώς οι οικονομικές προοπτικές της περιοχής επιδεινώνονται, οι Ευρωπαίοι θα βρεθούν σύντομα αντιμέτωποι με μια δύσκολη πραγματικότητα. Χώρες όπως η Γαλλία θα δυσκολευτούν να διατηρήσουν ένα γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας.
Εάν η οικονομική τύχη της Ευρώπης δεν αντιστραφεί σύντομα, οι χώρες αυτές θα αντιμετωπίσουν δύσκολες αποφάσεις -όπως η Ελλάδα το 2010- καθώς το κόστος δανεισμού τους θα αυξάνεται.
Το πιθανό αποτέλεσμα είναι μια ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής, όπως βίωσε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της, καθώς οι λαϊκιστές της άκρας δεξιάς και της αριστεράς εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία για να επιτεθούν στο κατεστημένο. Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη σε αρκετές χώρες, με πιο ανησυχητική τη Γαλλία. Η επιτυχία των κομμάτων του περιθωρίου είναι ακόμη πιο ανησυχητική αν αναλογιστεί κανείς ότι τα χειρότερα του οικονομικού πόνου είναι πιθανό να μην έχουν ακόμα λάβει χώρα.
Πηγή: newmoney.gr
