Παρά το γεγονός ότι κυβερήσεις ανά τον κόσμο συμβουλεύουν τους πολίτες να αποφεύγουν τα ταξίδια στο Ιράκ για λόγους ασφάλειας, και αγνοώντας τις αυξημένες εντάσεις στη Μέση Ανατολή, όλο και περισσότεροι ξένοι τουρίστες επισκέπτονται τη χώρα, καθώς οι τουριστικοί πράκτορες αρχίζουν να δραστηριοποιούνται στη χώρα.

Προβάλλοντας αξιοθέατα όπως τα ερείπια της Βαβυλώνας, τους βάλτους της Μεσοποταμίας και τα βουνά του Κουρδιστάν φαίνεται πως έχουν αποτέλεσμα, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του CNN. Το Ιράκ συχνά αποκαλείται «το λίκνο του πολιτισμού», καθώς εκεί οι αρχαίοι Σουμέριοι ανακάλυψαν τον τροχό, τα πρώτα συστήματα γραφής στον κόσμο και δημιούργησαν αστικά κέντρα από το 5300 π.Χ.

Από την άλλη, οι ταξιδιώτες που ανησυχούν για ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων διστάζουν επίσης να επισκεφτούν μια χώρα, της οποίας η κυβέρνηση φέτος ποινικοποίησε τις σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου και πρόσφατα κατέθεσε νομοσχέδιο που ουσιαστικά μειώνει τον όριο ηλικίας για γάμο στα 9 έτη.

Ωστόσο, η χώρα προσελκύει τους πιο τολμηρούς ταξιδιώτες, με τον υπουργό Πολιτισμού, Τουρισμού και Αρχαιοτήτων του Ιράκ να διαβεβαιώνει την τουριστική βιομηχανία ότι η χώρα είναι ασφαλής στην Παγκόσμια Έκθεση Τουρισμού του 2023, ενώ η Βαγδάτη φιλοδοξεί να γίνει η Αραβική Πρωτεύουσα Τουρισμού για το 2025.

ΗΠΑ για Ιράκ: «Μην ταξιδέψετε»

Το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ κατατάσσει το Ιράκ στην κατηγορία «Επίπεδο 4: Μην Ταξιδέψετε», προειδοποιώντας για τρομοκρατία, απαγωγές, ένοπλες συγκρούσεις και κοινωνικές αναταραχές.

Το υπουργείο Εξωτερικών, Κοινοπολιτείας και Ανάπτυξης του Ηνωμένου Βασιλείου επίσης αποτρέπει κάθε ταξίδι στο Ιράκ, εκτός από την περιοχή του Κουρδιστάν,για το οποίο συνιστά μόνο τα απαραίτητα ταξίδια.

Οι επίσημες προειδοποιήσεις δεν προκαλούν έκπληξη, δεδομένης της βίας που ακολούθησε μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 και την κατάρρευση του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν, που ευθύνεται για την εξαφάνιση τουλάχιστον 250.000 με 290.000 Ιρακινών, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Η κατάσταση στο Ιράκ επιδεινώθηκε ξανά με την άνοδο του ISIS το 2014, του οποίου το ισλαμικό κράτος διέπραξε φρικαλεότητες εναντίον των Γεζίντι, τις οποίες το βρετανικό κοινοβούλιο αναγνώρισε ως γενοκτονία το 2023.

Το Ιράκ έχει βιώσει μια περίοδο σχετικής σταθερότητας μετά την ήττα του ISIS το 2017, αν και οι αμερικανικές δυνάμεις συνεχίζουν να πραγματοποιούν αεροπορικές ασκήσεις και στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού κράτους.

Από το 2021, όταν η ιρακινή κυβέρνηση άρχισε να εκδίδει βίζες σε 30 εθνικότητες, συμπεριλαμβανομένων πολιτών των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο τουρισμός έχει αυξηθεί κατακόρυφα, γράφει το CNN.

Σύμφωνα με το περιοδικό Kurdistan Chronicle, το Κουρδικό Συμβούλιο Τουρισμού έχει θέσει ακόμη και στόχο να υποδεχτεί 20 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως έως το 2030. Οι περισσότεροι από αυτούς πιθανότατα θα είναι ντόπιοι, το ένα τέταρτο των επισκεπτών του 2023 ήταν από το εξωτερικό. Το 2023 ο αριθμός των τουριστών ξεπέρασε τα 7 εκατομμύρια, σύμφωνα με τα κυβερνητικά στοιχεία.

Εχει αυξηθεί η ζήτηση – Στο επίκεντρο η ασφάλεια

Οι διεθνείς τουριστικοί πράκτορες αναφέρουν ότι αυξήθηκε σημαντικά η ζήτηση για το Ιράκ. Η Lupine Travel, ένας βρετανικός τουριστικός οργανισμός που εξειδικεύεται σε λιγότερο γνωστούς προορισμούς, ξεκίνησε ταξίδια στο Κουρδιστάν το 2014 και στο Ομοσπονδιακό Ιράκ το 2018.

«Έχουμε δει μια πολύ αξιοσημείωτη αύξηση στη ζήτηση για ταξίδια στο Ιράκ», δήλωσε στο CNN ο Ρόμπερτ Κάιλ Μολίνα, διευθυντής ταξιδιών της Lupine Travel. «Ειδικά στο Ομοσπονδιακό Ιράκ, σε μέρη όπως η Βαγδάτη, η Βαβυλώνα και η Μοσούλη. Κάθε χρόνο, η ζήτηση διπλασιάζεται. Πριν δύο χρόνια οργανώναμε ένα ταξίδι, πέρσι δύο ταξίδια και φέτος τέσσερα ταξίδια. Η φήμη διαδίδεται παντού. Είναι η κατάλληλη στιγμή για επίσκεψη».

Η διαχείριση και η μείωση κινδύνων είναι ένα σημαντικό κομμάτι της δουλειάς των τουριστικών πρακτόρων, σημείωσε ο Μολίνα. Η εταιρεία συνεργάζεται με ένα δίκτυο τοπικών αρχών και συμβούλων ασφαλείας στις χώρες που επισκέπτονται, προετοιμάζει πιθανές διαδρομές εκκένωσης, είτε οδικώς είτε αεροπορικώς και παρακολουθεί στενά την κατάσταση ασφαλείας κατά τη διάρκεια των ταξιδιών.

Ο κάτοικος της Βαγδάτης, Άλι Αλ Μάχζομι, ίδρυσε την Bil Weekend το 2016 για να αναβιώσει τον πολιτιστικό τουρισμό στους ιστορικούς τόπους, αφού ανακάλυψε ότι ήταν τραγικά παραμελημένο, παρόλο που το Ιράκ φιλοξενεί χιλιάδες χρόνια ιστορίας. “Κάθε χρόνο βλέπουμε περισσότερους τουρίστες να έρχονται στο Ιράκ απ’ ό,τι πριν,” δήλωσε στο CNN Travel. “Η ζήτηση αυξάνεται σίγουρα, αλλά οι περισσότεροι δεν ξέρουν καν ότι μπορούν να ταξιδέψουν εδώ.”

Ο ίδιος διαπιστώνει άνευ προηγουμένου επενδύσεις σε ξενοδοχεία και τουριστικές υποδομές. Ωστόσο, επισημαίνει ότι η κύρια πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανερχόμενη τουριστική βιομηχανία είναι η αρνητική εικόνα της χώρας. “Ο πόλεμος τελείωσε εδώ και χρόνια και ακόμα ακούμε για το Ιράκ μόνο όταν συνδέεται με πολεμικές συγκρούσεις,” είπε μεταξύ άλλων.

Θρησκευτικός τουρισμός

Τα θρησκευτικά αξιοθέατα του Ιράκ εδώ και καιρό προσελκύουν τουρίστες και προσκυνητές, συμπεριλαμβανομένων και Χριστιανών. Αμέσως μετά την εισβολή του 2003, υπήρχαν αναφορές για Χριστιανούς προσκυνητές που διέσχιζαν εμπόλεμες ζώνες για να επισκεφθούν ιερούς τόπους, και σήμερα, ο Αλ Μάχζομι λέει ότι μία από τις μεγαλύτερες κατηγορίες πελατών του είναι θρησκευόμενοι και επιθυμούν να επισκεφθούν βιβλικούς τόπους, όπως ο Βιβλικός κήπος της Εδέμ, ο οποίος πιστεύεται ότι βρισκόταν μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη.

Το 2021, ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέφθηκε την Ουρ, μία από τις αρχαιότερες χριστιανικές κοινότητες στον κόσμο. Το Reuters ανέφερε τον Μάρτιο ότι πρόκειται να χτιστεί μία νέα εκκλησία στην Ουρ για να προσελκύσει Χριστιανούς προσκυνητές.

Ο Σέρχιο Άρσε, Ισπανός YouTuber που καταγράφει τα ταξίδια του ανά τον κόσμο, εντυπωσιάστηκε από τον πλούτο της ιστορίας και του πολιτισμού που περιβάλλει τα θρησκευτικά αξιοθέατα του Ιράκ όταν τα επισκέφτηκε ως μέλος γκρουπ, επίσης μέσω της Bil Weekend.

Το 2024, σχεδόν 21,3 εκατομμύρια προσκυνητές κατευθύνθηκαν στα ιερά του Ιμάμ Χουσεΐν και του Αλ-Αμπάς στην Καρμπάλα στο πλαίσιο του Αρμπαΐν, μιας από τις μεγαλύτερες ετήσιες ομαδικές συγκεντρώσιες στον κόσμο, που τιμά τη λήξη της 40ήμερης περιόδου πένθους για τον θάνατο του Χουσεΐν ιμπν Αλί (εγγονού του Προφήτη Μωάμεθ) στη Μάχη της Καρμπάλα το 680 μ.Χ. Ο YouΤuber ανέφερε ότι βρέθηκε εκεί μαζί με άτομα από χώρες όπως η Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Ιράν, το Κουβέιτ, το Πακιστάν και την Ινδία. Δηλώνει εντυπωσιασμένος από τη φιλοξενία του ιρακινού λαού.

Σκι και πεζοπορία

«Η τουριστική εταιρεία Untamed Borders με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο δραστηριοποιείται στο Ιράκ από το 2016. Το τοπίο έχει αλλάξει ριζικά, λέει ο ιδρυτής Τζέιμς Γουίλκοξ. «Όταν ξεκινήσαμε, το Ισλαμικό Κράτος έλεγχε μεγάλο μέρος της χώρας,» είπε στο CNN Travel. «Οι επισκέπτες μπορούσαν να επισκεφθούν το Ομοσπονδιακό Ιράκ μόνο σε ομάδες πέντε ατόμων ή περισσότερων μέσω μιας δύσκολης διαδικασίας έκδοσης visa. Τώρα το Ιράκ έχει ένα απλό σύστημα visa κατά την άφιξη, και προσπαθούμε να αναπτύξουμε διαφορετικούς τύπους τουρισμού, ειδικά τον τουρισμό για σκι και πεζοπορία.»

Η Untamed Borders οργανώνει ταξίδια για σκι στα κουρδικά βουνά, τα οποία τον χειμώνα καλύπτονται από χιόνι, σε αντίθεση με τα ερημικά τοπία του νότου. Στέλνει δρομείς στον Μαραθώνιο του Ερμπίλ και τον Απρίλιο του 2025 θα λανσάρει μια νέα περιήγηση πεζοπορίας μέσα από τα Όρη Ζάγρος, το οποίο συνδέει απομακρυσμένες κοινότητες μέσω των αρχαίων προσκυνηματικών διαδρομών για πολλές θρησκείες, όπως ο Ζωροαστρισμός, ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ. Πουθενά αλλού στο Ιράκ ο τουρισμός δεν αναπτύσσεται τόσο γρήγορα όσο στο Κουρδιστάν. Το τοπικό γραφείο τουρισμού ανέφερε ότι η πρωτεύουσα Ερμπίλ, δέχτηκε 2 εκατομμύρια επισκέπτες κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024. Αν συνεχιστεί η αυξητική τάση, τα συνολικά στοιχεία για το 2024 πιθανότατα θα ξεπεράσουν τους 3 εκατομμύρια επισκέπτες που είχε η επαρχία του Ερμπίλ καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023.

Μια ανώριμη βιομηχανία

Η τουριστική βιομηχανία του Ιράκ βρίσκεται ακόμη σε νηπιακό στάδιο.Οι προσπάθειες ανασυγκρότησης της χώρας που έχει υποστεί πολέμους δυσκολεύει την κατάσταση, με τον Μολίνα της Lupine Travel να λέει στο CNN Travel ότι δεν είναι ασυνήθιστο τα τουριστικά αξιοθέατα να βρίσκονται υπό συντήρηση και να κλείνουν συχνά με σύντομη ειδοποίηση. Οι αρχαιολογικοί χώροι έχουν υποχρηματοδοτηθεί τραγικά για δεκαετίες, και πολλά αρχαία αντικείμενα, βρίσκονται σε ευρωπαϊκά, και όχι ιρακινά μουσεία.

Για τη Σάρα Σανμπάρ, ερευνήτρια για το Ιράκ στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτον ο τουρισμός στη χώρα επιτρέπει στον κόσμο να δει το πραγματικό Ιράκ.

«Δυστυχώς, η εικόνα που παρουσιάζουν τα μέσα ενημέρωσης για το Ιράκ τις τελευταίες δεκαετίες έχει κυριαρχηθεί από σκηνές βίας και πολέμου», λέει.

«Η εικόνα που έρχεται στο μυαλό πολλών όταν σκέφτονται το Ιράκ είναι ένα τανκ στην έρημο. Αλλά στην πραγματικότητα, το Ιράκ είναι μια απίστευτα ποικιλόμορφη χώρα από κάθε άποψη, πλούσια σε φυσική ομορφιά, ιστορία και πολιτισμό. Το τοπίο ποικίλλει ανά περιοχή, από τους βάλτους στον νότο μέχρι τα βουνά στον βορρά, και η πολιτιστική του κληρονομιά χρονολογείται χιλιάδες χρόνια πίσω, εκπροσωπώντας αμέτρητους πολιτισμούς (…) Τα τελευταία χρόνια, έχω εκπλαγεί που συναντώ όλο και περισσότερους τουρίστες που επισκέπτονται το Ιράκ, όπως τον Έλληνα φοιτητή που επισκεπτόταν τον συμφοιτητή του, μια παρέα φίλων που έκανε μοτοσυκλετιστική περιήγηση στη χώρα, και ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που ήρθε για να παρατηρήσουν πουλιά», είπε.

Μπορεί να γίνει επικίνδυνο

Στρατιωτικοί και αστυνομικοί έλεγχοι είναι κομμάτι της καθημερινότητας. Οι ταξιδιώτες έρχονται επίσης αντιμέτωποι με ηθικά ερωτήματα σχετικά με το αν θα πρέπει να επισκεφτούν μια χώρα της οποίας οι νόμοι έχουν καταδικαστεί από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Σανμπάρ προειδοποιεί ότι: «Για τους Ιρακινούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα βρίσκονται υπό αυξανόμενη απειλή. Η κοινωνία και οι ακτιβιστές αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερους περιορισμούς και επιθέσεις επειδή μιλούν ανοιχτά και αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους.

»Οι περισσότερες απειλές για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ιράκ είναι απίθανο να επηρεάσουν τον μέσο τουρίστα που επισκέπτεται τη χώρα με ανοιχτό μυαλό και σεβασμό προς τον ιρακινό πολιτισμό. Ωστόσο, ορισμένες πτυχές της ταυτότητας ενός τουρίστα, όπως ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή η ταυτότητα φύλου, η υπηκοότητα ή το επάγγελμα, μπορεί να καταστήσουν ένα ταξίδι στο Ιράκ πιο επικίνδυνο ή δύσκολο. Η ενημέρωση για την ιστορία και τον πολιτισμό, καθώς και η συζήτηση με Ιρακινούς φίλους ή άτομα που έχουν επισκεφτεί τη χώρα, είναι πάντα μια καλή ιδέα.»