Ένας αιματηρός πόλεμος στην Ουκρανία, ένας εμπορικός πόλεμος μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ και η απειλή του Ντόναλντ Τραμπ για σαρωτικές αυξήσεις των δασμών εγείρουν την προοπτική μιας επιταχυνόμενης ρήξης των διεθνών δεσμών. Για την παγκόσμια οικονομία, οι συνέπειες θα ήταν σημαντικές και αρνητικές.

Το Bloomberg Economics έχει μοντελοποιήσει τρία μελλοντικές προοπτικές: μια βασική περίπτωση «επιβράδυνσης» (χρησιμοποιείται ο συνθετικός όρος slowbalisation) της παγκόσμιας συνεργασίας, μια διαίρεση του κόσμου σε μπλοκ τύπου Ψυχρού Πολέμου και μια λιγότερο πιθανή επιστροφή στην παγκοσμιοποίηση. Για κάθε περίπτωση, χρησιμοποείται μια σειρά μοντέλων για την εκτίμηση του αντίκτυπου στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν και στο χρέος των μεγάλων οικονομιών.

Τα αποτελέσματα του Bloomberg Economics δείχνουν ότι ένας δεύτερος Ψυχρός Πόλεμος θα μειώσει κατά  7,1 τρισεκατομμύρια δολάρια το παγκόσμιο ΑΕΠ το 2035 σε σχέση με το σημερινό επίπεδο, εάν συνεχιστεί η τρέχουσα τάση επιβράδυνσης. Το χρέος θα ωθηθεί υψηλότερα από την βραδύτερη ανάπτυξη και τις αυξημένες αμυντικές δαπάνες. 

Οι εκλογές στις ΗΠΑ στις 5 Νοεμβρίου θα αποτελέσουν κεντρικό σημείο. Η αντιπρόεδρος Κάμαλα Χάρις εξακολουθεί να συμπληρώνει τις λεπτομέρειες της εξωτερικής της πολιτικής. Αλλά η συνέχεια φαίνεται λογικό στοίχημα, με συνεχείς ελέγχους στο εμπόριο με την Κίνα, συνεχή υποστήριξη για την Ουκρανία και προσκόλληση σε συμμαχίες από τη Δυτική Ευρώπη έως την Ανατολική Ασία. Ο Τραμπ υπόσχεται δασμούς 60% στην Κίνα και έως και 20% σε όλους τους άλλους – το μεγαλύτερο εμπορικό σοκ μετά τον περίφημο νόμο Smoot-Hawley που βάθυνε τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930. Ο πρώην πρόεδρος απειλεί επίσης να αφαιρέσει την εγγύηση ασφαλείας των ΗΠΑ από χώρες που δεν πληρώνουν. Ενα τρίτο επίπεδο της πλατφόρμας Τραμπ είναι η απέλαση των παράτυπων μεταναστών.

Επιβράδυνση – Slowbalisation

Στο πλαίσιο της επιβράδυνσης, δεν υπάρχει μεγάλη πρόοδος όσον αφορά τη μείωση των φραγμών στο εμπόριο, τις επενδύσεις και τη μετανάστευση, αλλά ούτε αυτά γίνονται υψηλότερα. Οι δασμοί και οι έλεγχοι των εξαγωγών των ΗΠΑ στην Κίνα παραμένουν σε ισχύ, αν και δεν είναι αρκετά αυστηροί για να αποκόψουν την πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές ή την τεχνολογία. Οι προηγμένες οικονομίες επωφελούνται από τη μετανάστευση, η οποία ενισχύει την προσφορά εργατικού δυναμικού και βελτιώνει την παραγωγικότητα, ενώ τα κέρδη αποτελεσματικότητας από το εμπόριο συνεχίζονται.

Σε αυτήν την περίπτωση, η παγκόσμια ανάπτυξη για την επόμενη δεκαετία είναι κατά μέσο όρο 3,3%, από 3,7% τη δεκαετία πριν από την κρίση της Covid-19. Το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξάνεται, από 105 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2023 σε 183 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2035. Η Κίνα, ενισχυμένη από μια μέτρια κλιμάκωση των παγκόσμιων δεσμών, αλλά επιβαρυμένη από το χρέος και τη μείωση του πληθυσμού, βλέπει την ανάπτυξη να υποχωρεί στο 3,7% κατά μέσο όρο, από 7,7% στην προ – Covid-19 περίοδο.

Στις ΗΠΑ, η ανάπτυξη επιβραδύνεται στο 1,7%, από 2,4%. Τα επίπεδα του χρέους συνεχίζουν να αυξάνονται, λόγω των πιέσεων από τις δαπάνες πουη σχετίζονται με τη γήρανση του πληθυσμού, τα υψηλότερα επιτόκια και την πολιτική πραγματικότητα που σημαίνει ότι είναι πιο εύκολο να υποσχεθείς δημοσιονομική πειθαρχία αύριο παρά να την υλοποιήσεις σήμερα. Για την Ομάδα των Επτά προηγμένων οικονομιών (G7), το χρέος αυξάνεται από 126% του ΑΕΠ το 2023 σε 142% το 2035. Το χρέος των ΗΠΑ αυξάνεται από 97% του ΑΕΠ το 2023 σε 139% το 2035. Για την Κίνα, αυξάνεται από 56% σε 88% .

B’ Ψυχρός Πόλεμος

Αυτό το σενάριο βρίσκει τον κόσμο χωρισμένο σε ανταγωνιστικά μπλοκ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και της Κίνας. Οι δασμοί μεταξύ των μπλοκ αυξάνονται, από ένα μέσο όρο περίπου 8% σε σχεδόν 40%—ισοδύναμο με το επίπεδο που επέβαλε η Κίνα στον υπόλοιπο κόσμο το 1992. Η μετανάστευση μεταξύ των μπλοκ σταματά. Οι επενδυτές αντλούν κεφάλαια από τους ανταγωνιστές. Οι παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες αυξάνονται, από μέσο όρο 2,3% του ΑΕΠ το 2023 σε 4% έως το 2035.

Ο οικονομικός αντίκτυπος είναι μεγάλος. Το τέλος του εμπορίου και των ροών κεφαλαίων εμποδίζει την πρόσβαση των αναδυόμενων αγορών στην προηγμένη τεχνολογία, επιβραδύνοντας τα κέρδη λόγω παραγωγικότητας. Οι χώρες του μπλοκ της Κίνας δέχονται σημαντικό πλήγμα. Ο τερματισμός των μεταναστευτικών ροών εμποδίζει την προσφορά εργασίας και την αύξηση της παραγωγικότητας και στις προηγμένες οικονομίες του μπλοκ των ΗΠΑ. 

Η αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ την επόμενη δεκαετία θα επιβραδυνθεί στο 2,9%, συρρικνώνοντας την παγκόσμια οικονομία το 2035 κατά περίπου 7,1 τρισεκατομμύρια δολάρια σε σχέση με τη βασική περίπτωση.

Στις ΗΠΑ, η μέση ετήσια ανάπτυξη επιβραδύνεται στο 1,6%, με αποτέλεσμα να ψαλιδίσει κατά περίπου 500 δισεκατομμύρια δολάρια το ΑΕΠ του 2035. Στην Κίνα, η ανάπτυξη είναι κατά μέσο όρο 3%, με μείωτη της τάξης των 2,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων του ΑΕΠ το 2035. Οι χώρες που ωφελήθηκαν περισσότερο από την παγκοσμιοποίηση υποφέρουν περισσότερο όταν η παγκοσμιοποίηση υποχωρεί.

Όσον αφορά το χρέος, ο συνδυασμός υψηλότερων αμυντικών δαπανών και χαμηλότερης ανάπτυξης σημαίνει ότι το βάρος αυξάνεται. Για τις οικονομίες της G-7, το σενάριο του Ψυχρού Πολέμου προβλέπει ότι ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αυξάνεται στο 171% το 2035, περίπου 29 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από ό,τι στην περίπτωση της βάσης επιβράδυνσης. Το χρέος ανεβαίνει στο 148% στις ΗΠΑ, το οποίο είναι δύσκολο να διατηρηθεί. Στην Κίνα, το χρέος θα διογκωθεί στο 118% της ετήσιας παραγωγής.

Νέα παγκοσμιοποίηση (re-globasisation)

Φανταστείτε τώρα οι δασμοί ΗΠΑ-Κίνας να επιστρέψουν στα προ του εμπορικού πολέμου επίπεδα και να ολοκληρωθεί τελικά ο γύρος των δασμολογικών μειώσεων της Ντόχα —που εισήχθη τον Νοέμβριο του 2001. Οι διασυνοριακές ροές κεφαλαίων και μετανάστευσης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας επιστρέφουν στις τάσεις πριν από τον εμπορικό πόλεμο και οι αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν αμετάβλητες.

Η μέση ετήσια αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ την επόμενη δεκαετία θα ήταν 3,4%, ανεβάζοντας το μέγεθος της παγκόσμιας οικονομίας το 2035 σε 186 τρισεκατομμύρια δολάρια. Στις ΗΠΑ, η ανάπτυξη αυξάνεται έως και 1,8%, προσθέτοντας 600 δισεκατομμύρια δολάρια στο ΑΕΠ του 2035 σε σχέση με τη βασική περίπτωση. Στην Κίνα, οι μειωμένοι εμπορικοί φραγμοί και οι ανανεωμένες εισροές κεφαλαίων αυξάνουν τη μέση ανάπτυξη έως και 4%, προσθέτοντας 800 δισεκατομμύρια δολάρια στο ΑΕΠ του 2035. Η ταχύτερη ανάπτυξη μειώνει τους δείκτες χρέους προς ΑΕΠ, αλλά χωρίς καμία προσαρμογή των αμυντικών δαπανών σε σχέση με το βασικό επίπεδο, ο αντίκτυπος είναι οριακός.

Ποιο μέλλον λοιπόν έρχεται;

Ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές τον Νοέμβριο, η ταχεία επιστροφή στην περίοδο ακμής της παγκοσμιοποίησης των δεκαετιών 1990-2000 φαίνεται απίθανη. Η νίκη του Τραμπ το 2016 έδειξε την πολιτική ισχύ της απόρριψης του ελεύθερου εμπορίου, αφήνοντας λίγη όρεξη στην Ουάσιγκτον για επιστροφή στην παλιά νεοφιλελεύθερη συναίνεση. Ωστόσο, οι καιροί αλλάζουν, οι ηγέτες αλλάζουν και η επιστροφή στον ενθουσιασμό για την παγκοσμιοποίηση, αν και απίθανη σήμερα, δεν θα είναι αδύνατη αύριο.

Η επιβράδυνση είναι εκεί που βρισκόμαστε τώρα, και αυτός είναι γενικά ένας αξιοπρεπής οδηγός για το πού πάμε. Το μοντέλο των ΗΠΑ «μικρή αυλή, ψηλός φράκτης» που επιδιώκει να εμποδίσει την πρόσβαση της Κίνας σε ένα συγκεκριμένο σύνολο τεχνολογιών κρίσιμων για την εθνική ασφάλεια, ενώ εξακολουθεί να επιτρέπει τα ευρύτερα οφέλη του ανοιχτού χαρακτήρα, έχει το πλεονέκτημα να διατηρεί τις αμερικανικές επιχειρήσεις ευχαριστημένες και να απαντά τουλάχιστον σε ορισμένες από τις ανησυχίες των γερακιών της εθνικής ασφάλειας.

Μια δεύτερη προεδρία Τραμπ θα είχε ως αποτέλεσμα έναν κόσμο που θα θυμίζει έναν Β’ Ψυχρό Πόλεμο; Μάλλον όχι. Οι πολιτικές του Τραμπ στοχεύουν συμμάχους όπως η Γερμανία καθώς και αντιπάλους όπως η Κίνα. Υπάρχει επίσης ένα ερώτημα σχετικά με το εάν οι προεκλογικές υποσχέσεις θα μετατραπούν σε πραγματικότητα. Αλλά μια πιο συγκρουσιακή ατμόσφαιρα θα μπορούσε να επηρεάσει τη δυναμική της πολιτικής. Είναι δύσκολο να πούνε μια καλή λέξη για την Κίνα στην Ουάσιγκτον αυτές τις μέρες, και το ίδιο ισχύει για τις ΗΠΑ στο Πεκίνο. Αυτό είναι ένα περιβάλλον όπου οι σχέσεις θα μπορούσαν να χαλάσουν.

Ένας κόσμος κάπου μεταξύ της βασικής περίπτωσης επιβράδυνσης και του σεναρίου κινδύνου από έναν Β’  Ψυχρό Πόλεμο δεν είναι το ιδανικό μέρος. Η ανάπτυξη θα είναι πιο αδύναμη, οι επενδυτικές ευκαιρίες πιο ριψοκίνδυνες. Το σπάσιμο των αλυσίδων εφοδιασμού θα αυξήσει τον πληθωρισμό. Για τις αναδυόμενες αγορές, η σκάλα από το χαμηλό εισόδημα στο υψηλό θα είναι πιο δύσκολο να διανυθεί.