Ο ανταγωνισμός Αμερικής και Κίνας διεξάγεται για τον έλεγχο και την ιδιοκτησία των κέντρων δεδομένων, των υποθαλάσσιων καλωδίων και τις διασυνδέσεις που όλα μαζί αποτελούν το φυσικό υπόβαθρο για αυτό που ονομάζουμε διαδίκτυο. Χαρακτηριστική η περίπτωση του Nusajaya Tech Park που μοιάζει με ένα κανονικό κατασκευαστικό έργο. Γερανοί και οικοδομικά υλικά βρίσκονται διάσπαρτα σε αυτό το βιομηχανικό εργοτάξιο στο Τζοχόρ της Μαλαισίας, που βρίσκεται μόλις 15 χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Σιγκαπούρη. Αλλά τα φαινόμενα απατούν. Η Nusajaya βρίσκεται στην καρδιά της τεράστιας έκρηξης των κέντρων δεδομένων που λαμβάνει χώρα σε μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες περιοχές της παγκόσμιας οικονομίας.
Από εκεί, αναφέρει ο Economist, μπορείς να δεις τον ψηφιακό πόλεμο μεταξύ της Αμερικής και της Κίνας να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια σου. Για την Αμερική η θέα δεν είναι όμορφη. Ακόμα κι αν ενισχύει τη στρατιωτική της παρουσία στην Ασία, κινδυνεύει να μείνει πίσω στον ψηφιακό ανταγωνισμό.
Διαδίκτυο και ψηφιακός ανταγωνισμός
Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Αμερική κυριαρχεί στις επικοινωνιακές υποδομές και στο διαδίκτυο. Όμως η κυριαρχία της έχει εξασθενήσει. Η Κίνα έχει γίνει πολύ πιο τεχνολογικά αυτόνομη την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με έναν σύνθετο δείκτη «ψηφιακής εξάρτησης» που αξιολογεί το υλικό, το λογισμικό και την πνευματική ιδιοκτησία και τον οποίο συνέταξαν δύο αναλυτές, ο Maximilian Mayer και ο Yen-Chi Lu.
Στο Τζοχόρ οι υποδομές των δύο υπερδυνάμεων βρίσκονται δίπλα-δίπλα, σε ανοιχτό ανταγωνισμό. Λίγο πιο κάτω από την Equinix, ένα αμερικανικό κέντρο δεδομένων, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της GDS, ενός κινεζικού ανταγωνιστή και «προτιμώμενου προμηθευτή» της Alibaba και της Tencent, δύο κινεζικών τεχνολογικών κολοσσών. Σε ολόκληρη την Ασία, η υπαγωγή σε υπερδυνάμεις και ο βαθμός επικάλυψης υπερδυνάμεων ποικίλλει ανά χώρα.
Μεταξύ των μεγάλων εταιρειών cloud, οι κινεζικές ελέγχουν όλα τα cloud-computing clusters στην Ταϊλάνδη και τις Φιλιππίνες, παρά το γεγονός ότι η Αμερική θεωρεί και τις δύο ως «σημαντικούς μη νατοϊκούς συμμάχους». Από ένα πάνελ 12 ασιατικών χωρών, επτά έχουν την πλειοψηφία των clusters cloud που διοικούνται από την Κίνα. Στο άλλο άκρο του φάσματος, η Αυστραλία, η Ινδία και η Νότια Κορέα έχουν σε μεγάλο βαθμό αμερικανικά συστήματα, σύμφωνα με μελέτη του 2023 από τον Vili Lehdonvirta και τους συνεργάτες του Oxford Internet Institute.
Οι επιχειρήσεις στο διαδίκτυο της Κίνας έχουν ήδη μεγάλο αποτύπωμα στην περιοχή. Για παράδειγμα, η Alibaba διαθέτει κέντρα δεδομένων σε οκτώ ασιατικές χώρες. Και ο ανταγωνισμός πρόκειται να ενταθεί. Πάνω από 500 κέντρα δεδομένων μεσαίου και μεγάλου μεγέθους έχουν ξεκινήσει να λειτουργούν στην Ασία από το 2021 και άλλα 270 θα μπορούσαν να τεθούν σε λειτουργία το επόμενο έτος. Οι δαπάνες για τους διακομιστές που φιλοξενούνται σε αυτά θα αυξηθούν κατά 39% φέτος, προβλέπει η εταιρεία συμβούλων Gartner.
Η κίνηση δεδομένων στο διαδίκτυο μέσω κινητής τηλεφωνίας στην Ασία αναμένεται να τετραπλασιαστεί έως το 2030, σύμφωνα με τον εμπορικό οργανισμό GSMA. Οι νέες υπολογιστικές ανάγκες για εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης έχουν αυξήσει περαιτέρω τη ζήτηση για κέντρα δεδομένων.
Εμπόριο, διαδίκτυο και ασφάλεια
Οι εμπορικές επιταγές δεν μπορούν εύκολα να διαχωριστούν από την ασφάλεια. Το υπουργείο σχεδιασμού της Κίνας θεωρεί τα δεδομένα στο διαδίκτυο ως «συντελεστή παραγωγής» μαζί με τη γη, την εργασία και το κεφάλαιο. Οι πρώτοι ευαγγελιστές του διαδικτύου πίστευαν ότι τα δεδομένα θα ρέουν ελεύθερα μέσω ενός αποκεντρωμένου δικτύου. Αντ’ αυτού, υπάρχουν τέσσερα σημεία… ασφυξίας για το διαδίκτυο: τα «σημεία ανταλλαγής διαδικτύου» (IXPs), τα οποία επιτρέπουν στις εταιρείες διαδικτύου να μειώσουν το κόστος δρομολογώντας την κυκλοφορία κατά μήκος του διαδρόμου και όχι παντού, τα κέντρα δεδομένων, τα υποθαλάσσια καλώδια οπτικών ινών και οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών.
Όλα είναι ευάλωτα στην κατασκοπεία. Η υποκλοπή των υποθαλάσσιων καλωδίων αποτελεί κόλπο των κατασκόπων από την εποχή του ψυχρού πολέμου. Οι σταθμοί προσαιγιάλωσης είναι κόμβοι υποκλοπής δεδομένων. Μπορούν να εγκατασταθούν «κερκόπορτες» στις υποδομές. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει προειδοποιήσει ότι η κινεζική παρουσία στα IXPs δημιουργεί «τη δυνατότητα λανθασμένης δρομολόγησης της κυκλοφορίας και, με τον τρόπο αυτό, πρόσβασης ή/και χειραγώγησης της κυκλοφορίας αυτής». Ακόμη και αν τα δεδομένα που ρέουν μέσω των IXPs είναι κρυπτογραφημένα, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι τα μεταδεδομένα θα μπορούσαν να εκτεθούν.
Οι αμφιβολίες σχετικά με τα υποτιθέμενα ασφαλή κέντρα δεδομένων στην Ασία είναι έντονες. Το 2019, η Παπούα Νέα Γουινέα διαπίστωσε ότι ένα κέντρο δεδομένων στο Πορτ Μόρεσμπι που επιδοτείται από την Κίνα χρησιμοποιούσε «ανοιχτά παραβιασμένες» μεθόδους κρυπτογράφησης που εξέθεταν κυβερνητικά δεδομένα σε υποκλοπές. Οι κυβερνήσεις μπορούν να αναγκάσουν τις εταιρείες τεχνολογίας τους να διαβιβάσουν δεδομένα.
Υποθέσεις κατασκοπείας
Όπως δείχνουν οι Abraham Newman και Henry Farrell στο βιβλίο τους «Underground Empire», οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ανάγκασαν εταιρείες cloud και εταιρείες όπως η AT&T να παρακολουθούν συμμάχους και εχθρούς. Το ίδιο κάνει και η Κίνα. Δεν υπάρχει καμία έντονη διάκριση μεταξύ των κινεζικών εταιρειών τεχνολογίας, του κράτους και του κινεζικού κομμουνιστικού κόμματος. Η κινεζική νομοθεσία δίνει στο κράτος ευρεία εξουσία να εξαναγκάζει εταιρείες να παραδίδουν δεδομένα από το διαδίκτυο. Η εξουσία αυτή δεν είναι απόλυτη: η Alibaba και η Tencent έχουν αρνηθεί στο παρελθόν κυβερνητικά αιτήματα για δεδομένα πελατών. Αλλά όπου υπάρχουν δεδομένα που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, η Κίνα περιμένει να της το πουν.
Αμερικανοί και ορισμένοι περιφερειακοί αξιωματούχοι ανησυχούν ότι σε μια κρίση η Κίνα μπορεί να κλείσει κέντρα δεδομένων ή τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες. Εκτός αυτού, η Κίνα θα μπορούσε να συνδυάσει την κατασκοπεία στον κυβερνοχώρο με τις λεγεώνες των κρατικών χάκερ της για να παρενοχλήσει τις χώρες που την ενοχλούν.
Το σχέδιο της Κίνας
Το υψηλό μερίδιο αγοράς των κινεζικών εταιρειών αντανακλά εν μέρει ένα ανοιχτό σχέδιο της κινεζικής κυβέρνησης. Η στρατηγική της για τον Ψηφιακό Δρόμο του Μεταξιού, παρακλάδι της Πρωτοβουλίας Belt and Road, συνδυάζει την ανάπτυξη υποδομών με μια προσπάθεια αναδιαμόρφωσης της διαχείρισης δεδομένων. Αλλά οι κινεζικές εταιρείες είναι επίσης καλής ποιότητας, προσφέροντας υπηρεσίες cloud σε χαμηλές, ανταγωνιστικές τιμές. Από το 2023, η Alibaba Cloud έχει μειώσει τις τιμές της τρεις φορές. Η Huawei, εταιρεία τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού, έχει γίνει γνωστή για την επιθετική της τακτική για την απόσπαση πελατών.
Εκτός από τα καλώδια και τους διακομιστές, οι αξίες της Κίνας ενσωματώνονται στην ψηφιακή έκρηξη της Ασίας. Η Κίνα προώθησε την «κυριαρχία των δεδομένων» στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, ενώ αύξησε το βάρος της σε παγκόσμιους φορείς καθορισμού τεχνικών προτύπων. Κυβερνήσεις με εμμονή στον έλεγχο, όπως αυτή του Βιετνάμ, έχουν εμπνευστεί από τους αυστηρούς νόμους της Κίνας για τον εντοπισμό δεδομένων, οι οποίοι απαιτούν τα δεδομένα που δημιουργούνται στην Κίνα να παραμένουν φυσικά εκεί, ενώ περιορίζουν τις μεταφορές προς το εξωτερικό. Αυτοί οι νόμοι έχουν αποσπάσει τα κινεζικά δεδομένα από τα χέρια αμερικανικών εταιρειών όπως η Apple και η Tesla. Οι δύο ερευνητές, Emily De La Bruyère και Nathan Picarsic, υποστηρίζουν ότι η στρατηγική της Κίνας ισοδυναμεί με μια προσπάθεια «ασύμμετρης κυριαρχίας», με την ανάπτυξη της υποδομής δεδομένων της σε άλλες χώρες, ενώ παράλληλα προστατεύεται από εξωτερικές παρεμβάσεις.
Οι αμερικανικές επιτυχίες
Οι αμερικανικές προσπάθειες για τον περιορισμό της κινεζικής ψηφιακής επιρροής έχουν σημειώσει κάποιες επιτυχίες. Οι αμερικανικοί περιορισμοί στα τσιπ υψηλής τεχνολογίας πιθανόν να συγκρατούν τις φιλοδοξίες της Κίνας για τα κέντρα δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης. Οι αρχές έχουν εμποδίσει πολλά έργα καλωδίων για τον Ειρηνικό από το να καταλήξουν στο Χονγκ Κονγκ, δρομολογώντας τα μέσω φιλικότερων χωρών, όπως οι Φιλιππίνες.
Το 2022, επιδεικνύοντας επιχορηγήσεις και απειλές κυρώσεων, η Αμερική εκδίωξε την HMN Tech, ένα spin-off της Huawei, από τη λειτουργία ενός μεγάλου καλωδιακού δικτύου που συνδέει τη Νοτιοανατολική Ασία με την Ευρώπη. Οι άμεσες καλωδιακές συνδέσεις Αμερικής-Κίνας έχουν μειωθεί- μόνο μία έχει κατασκευαστεί τα τελευταία 15 χρόνια, σημειώνει ο Richard Sun της OMS Group, μιας εταιρείας κατασκευής καλωδίων.
Ορισμένοι σύμμαχοι των ΗΠΑ έχουν στραφεί εναντίον της ψηφιακής ανάπτυξης της Κίνας. Η Ιαπωνία και η Αυστραλία έχουν επιβληθεί σε κινεζικές εταιρείες επικαλούμενες κινδύνους για την κυριαρχία τους. Έχουν απαγορεύσει τις υποδομές 5G της Huawei και της ZTE. Τον Σεπτέμβριο, η Ιαπωνία και η Αυστραλία εγκαινίασαν ένα κοινό πρόγραμμα για την κατασκευή ψηφιακών υποδομών σε νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού- ο πρωθυπουργός του Τουβαλού, του ισχυρότερου υποστηρικτή της Ταϊβάν στον Ειρηνικό, ανησυχεί για την κινεζική πίεση στον κυβερνοχώρο. Η Ινδία έχει προχωρήσει περισσότερο, απαγορεύοντας εκατοντάδες κινεζικές εφαρμογές και ερευνώντας αρκετές κινεζικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Alibaba και της Xiaomi, μιας εταιρείας κατασκευής τηλεφώνων.
Η Alibaba Cloud έκλεισε φέτος τα κέντρα δεδομένων της στην Ινδία και την Αυστραλία. Ορισμένοι Αμερικανοί αξιωματούχοι θέλουν να δημιουργήσουν ένα νέο είδος ψηφιακού εμπορικού συμφώνου στην Ασία, το οποίο θα προσφέρει πρόσβαση σε τεχνολογίες και πρότυπα τεχνητής νοημοσύνης και κυβερνοασφάλειας, με αντάλλαγμα διαβεβαιώσεις για την απομάκρυνση ορισμένων κινεζικών τεχνολογιών.
Μέχρι τότε πολλές χώρες αντισταθμίζουν τις πιθανότητες. Οι εκκλήσεις για τους κινδύνους των κινεζικών ψηφιακών υποδομών πέφτουν στο κενό: η Κίνα μπορεί να κατασκοπεύει, αλλά το ίδιο κάνουν και όλοι οι άλλοι -κυρίως η Αμερική. «Όλα είναι ένας κίνδυνος», απαντά στον Economist ένας Μαλαισιανός αξιωματούχος, ερωτηθείς για τους κινδύνους του εξοπλισμού της Huawei. Μια τέτοια αντιστάθμιση μπορεί να αποδειχθεί λάθος. Οι πιο αδύναμες χώρες φαίνονται ιδιαίτερα εκτεθειμένες. Κινέζοι χάκερς έχουν διεισδύσει σε κυβερνήσεις από το Βιετνάμ έως την Ινδονησία και έχουν παραβιάσει τις τηλεπικοινωνίες για να κατασκοπεύουν ταξιδιώτες Ουιγούρους (μουσουλμανική μειονότητα της δυτικής Κίνας) στη Μαλαισία και την Ταϊλάνδη. Στις Φιλιππίνες, όπου τουλάχιστον ένα μεγάλο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο λειτουργεί με Huawei 5G, το γραφείο κυβερνοάμυνας είναι θλιβερά υποχρηματοδοτούμενο. Καθώς η ψηφιακή ανάπτυξη της Ασίας επιταχύνεται, η υποταγή των χωρών ενσωματώνεται στα καλώδια και τα κέντρα δεδομένων τους, είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι.
