Για χρόνια η Βολιβία θεωρούνταν η σοσιαλιστική χώρα της Λατινικής Αμερικής που πέτυχε έναν άπιαστο συνδυασμό οικονομικής ανάπτυξης, χαμηλού πληθωρισμού και μείωσης της φτώχειας, με την πρωτεύουσα Λα Παζ είναι ένα μνημείο αυτών των ημερών, όπως αναφέρει σε αφιέρωμά του το Bloomberg.
Ένα δίκτυο τελεφερίκ μήκους περίπου 30 χιλιομέτρων, το μεγαλύτερο στον κόσμο, συνδέει τον λαβύρινθο βράχων και φαραγγιών μίας πόλης που βρίσκεται 3.640 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο αστραφτερός προεδρικός πύργος υψώνεται 25 ορόφους πάνω από το κέντρο της πόλης.
Όλα αυτά πληρώθηκαν από την έκρηξη των εξαγωγών φυσικού αερίου. Μετά όλα κατέρρευσαν, παίρνοντας μαζί τους το σοσιαλιστικό όνειρο της Βολιβίας, σχολιάζει το αμερικανικό πρακτορείο.
Οι αιτίες πίσω από την κρίση
Ευθύνεται μια σειρά από λανθασμένους υπολογισμούς και μη βιώσιμες πολιτικές που έγιναν από τις αρχές του αιώνα. Η έλλειψη επενδύσεων και εξερεύνησης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου οδήγησε τελικά σε πτώση της παραγωγής, με αποτέλεσμα τη σημερινή εθνική έλλειψη σε ντίζελ.
«Νομίζαμε ότι είχαμε ένα Κατάρ φυσικού αερίου», δήλωσε ο Φράνκλιν Μολίνα Ορτίζ ο οποίος ήταν υπουργός ενέργειας και υδρογονανθράκων της Βολιβίας για περισσότερα από τρία χρόνια υπό τον πρόεδρο Λουίς Άρσε μέχρι τις αρχές του τρέχοντος έτους. «Δεν κοιτούσαμε τους σωστούς αριθμούς».
Επιπλέον, οι επιδοτήσεις καυσίμων, οι οποίες καθιστούν τη βενζίνη φθηνότερη ακόμη και από ό,τι στη Σαουδική Αραβία, έχουν στραγγίξει τα συναλλαγματικά αποθέματα και έχουν οδηγήσει σε μια μαύρη αγορά για τα λιγοστά εναπομείναντα δολάρια αναφέρει το Bloomberg. Το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας βρίσκεται σε ιστορικό υψηλό και οι οικονομολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τον κίνδυνο ενός σπιράλ πληθωρισμού, την ώρα που οι κάτοικοι της Βολιβίας πιέζονται οικονομικά.
Τίποτα από όλα αυτά δεν προοιωνίζεται καλό για τον Άρσε, ο οποίος έχει αρνηθεί τις κατηγορίες ότι οργάνωσε μια απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούνιο για να ενισχύσει τη δημοτικότητά του. Τώρα υπάρχουν εικασίες ότι δεν θα αντέξει το υπόλοιπο της θητείας του, καθώς οι ψηφοφόροι του γίνονται όλο και πιο ανήσυχοι. Οι επόμενες εκλογές στη χώρα είναι τον Αύγουστο του 2025.
Ουρές έξω από βενζινάδικα
και κρατικά παντοπωλεία
Οι εικόνες μιλούν από μόνες τους σημειώνει το Bloomberg και αναφέρει πως αρκεί κανείς να επισκεφθεί ένα βενζινάδικο έξω από τη Λα Παζ για να δεί πόσο δύσκολα έχουν γίνει τα πράγματα. Εκεί, μια ουρά από φορτηγά και ημιφορτηγά εκτείνεται για περισσότερο από ένα μίλι, επειδή η κυβέρνηση δεν έχει αρκετά μετρητά για να συνεχίσει να χορηγεί επιδοτούμενο πετρέλαιο.
Στη Βολιβία, το εισόδημα έχει μείνει στάσιμο στα 2.800 μπολιβιάνος (405 δολάρια) το μήνα, ελαφρώς χαμηλότερο από ό,τι το 2015, σύμφωνα με το Ίδρυμα Millennium. Μεγάλες ουρές σχηματίζονται επίσης γύρω από τα κρατικά παντοπωλεία, καθώς οι οικογένειες περιμένουν την περιορισμένη προσφορά επιδοτούμενων τροφίμων. Τα αυστηρά όρια στην αποστολή χρημάτων στο εξωτερικό έχουν αφήσει τους Βολιβιανούς με οικογένειες στο εξωτερικό οικονομικά παγιδευμένους.
Μεμονωμένες διαμαρτυρίες συνεχίζονται εδώ και μήνες και οι Βολιβιανοί μεταφορείς απειλούν να προχωρήσουν σε απεργία και να αποκλείσουν τους δρόμους για να κλείσουν ουσιαστικά το ορεινό έθνος.
Πώς χάθηκε το «ενεργειακό τρένο»
και η διαφοροποίηση που δεν ήρθε
Από μια κομψή αίθουσα συνεδριάσεων στον προεδρικό πύργο με σκαλιστές ξύλινες πόρτες και έναν τεράστιο πίνακα με ήρωες της επανάστασης, όπως ο Εμιλιάνο Ζαπάτα, ο Φιντέλ Κάστρο και ο Ούγκο Τσάβες, ο Άρσε προβάλλει ένα προσωπείο ηρεμίας και κατηγορεί τον πρώην μέντορά του και πρώην πρόεδρο Έβο Μοράλες για την κρίση.
Όταν ο Μοράλες αναμόρφωσε τη βιομηχανία φυσικού αερίου το 2006, αύξησε τους φόρους τόσο πολύ ώστε οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες, όπως η TotalEnergies SE, η Repsol SA, η Shell Plc και η Petroleo Brasileiro SA, απλώς παρήγαγαν από τα πηγάδια που είχαν ήδη ανοίξει, αντί να δαπανήσουν για να αυξήσουν την παραγωγή στα υπάρχοντα κοιτάσματα ή να προσπαθήσουν να βρουν άλλα.
Η κυβέρνηση χρησιμοποιούσε επίσης υπερβολικά αισιόδοξους υπολογισμούς σχετικά με το πόσο φυσικό αέριο είχε ήδη ανακαλύψει και δεν έδωσε πολλή σκέψψη στις απαραίτητες επενδύσεις για να διατηρηθεί η παραγωγή σταθερή για τις επόμενες δεκαετίες.
Η παραγωγή άρχισε τελικά να μειώνεται και η Βολιβία έγινε καθαρός εισαγωγέας ενέργειας το 2022. Αυτό ήρθε σε σύγκρουση με την αυξανόμενη ζήτηση για επιδοτούμενη ενέργεια που η Βολιβία δεν μπορεί πλέον να αντέξει οικονομικά.
Επιπλέον, η χώρα προσπέρασε ευκαιρίες για διαφοροποίηση σε άλλες βιομηχανίες, όπως το λίθιο, ο χάλυβας και η γεωργία.
Η αισιοδοξία του Άρσε
Όμως ο Άρσε είναι βέβαιος ότι η Βολιβία βρίσκεται κοντά στο να αντιστρέψει αυτήν την εικόνα και να φτάσει στην ανάπτυξη, όπως αναφέρει το Bloomberg.
Χάρη στις έρευνες που ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια της θητείας του, η εθνική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου θα μπορούσε να αρχίσει να παράγει από ένα μεγα-πεδίο ήδη από το 2026. Οι επενδύσεις στον τομέα του χάλυβα, της γεωργίας και των βιοκαυσίμων αρχίζουν να αποδίδουν και θα βοηθήσουν τη χώρα να υπερκεράσει τις τρέχουσες αντιξοότητες, είπε.
Ο Άρσε είναι επίσης απασχολημένος με την κατασκευή εργοστασίων παραγωγής βιοντίζελ που μπορούν να ανακυκλώνουν ακόμη και το οικιακό μαγειρικό λάδι σε καύσιμο κίνησης. Σύμφωνα με τον ίδιο, τρία από αυτά τα εργοστάσια θα αντικαταστήσουν το 60% της κατανάλωσης ντίζελ στη Βολιβία μέχρι το τέλος του 2026.
Οι ουρές στις οποίες στις βρίσκονται παγιδευμένοι για ώρες οι οδηγοί φορτηγών είναι σποραδικές ενοχλήσεις που θα επιλυθούν με εισαγωγές από πολιτικά ευθυγραμμισμένους εξαγωγείς, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας. «Είμαστε καλά. Αναπτυσσόμαστε», δήλωσε ο Άρσε. «Είναι μια προσωρινή κρίση».
Οι σκεπτικοί
Δεν πιστεύουν όμως όλοι τις υποσχέσεις του προέδρου. Το μέγα πεδίο για το οποίο μιλάει ο Άρσε χρειάζεται ακόμη περισσότερη εξερεύνηση για να διαπιστωθεί αν είναι εμπορικά βιώσιμο και η Βολιβία απέτυχε να αναπτύξει τα τεράστια αποθέματα λιθίου της όταν οι τιμές ήταν υψηλές, δήλωσε ο Ντιέγκο φον Βακάνο, ένας Βολιβιανός που διδάσκει πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο A&M του Τέξας και υπηρέτησε ως άτυπος σύμβουλος του Άρσε στην αρχή της θητείας του.
Η Βολιβία έχει υπογράψει συμφωνίες λιθίου με ρωσικές εταιρείες που δεν έχουν αποδεδειγμένη εμπειρία στον κλάδο, ενώ απέφευγε τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες με μεγαλύτερη εμπειρία, πρόσθεσε.
Για ένα έθνος μόλις 11,3 εκατομμυρίων κατοίκων, η Βολιβία εξακολουθεί να διαθέτει τεράστιο δυναμικό φυσικών πόρων που θα μπορούσε να επιλύσει τον σημερινό οικονομικό πόνο. Υπάρχουν παράλληλα και κάποιες εγκληματικές ομάδες που δεν πληρώνουν φόρους και παράγουν χρυσό αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η περιορισμένη τεχνολογία σημαίνει ότι η χώρα δεν είναι σε θέση να εξορύξει λίθιο σε βιομηχανικά επίπεδα, ούτε μπορεί να επεξεργαστεί σιδηρομετάλλευμα, πράγμα που σημαίνει ότι δυνητικά κέρδη πάνε χαμένα. Το τεράστιο αιολικό και ηλιακό δυναμικό παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτο. Τα βουνά, οι ζούγκλες και οι αρχαιολογικοί χώροι της Βολιβίας προσφέρουν τη δυνατότητα να την καταστήσουν πολύ μεγαλύτερο τουριστικό προορισμό από ό,τι σήμερα.
Αναλυτές και βουλευτές της αντιπολίτευσης λένε ότι οι επιδοτήσεις καυσίμων και η υποστήριξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας με τεχνητά μέσα δεν είναι βιώσιμες. Η Βολιβία καθόρισε τη συναλλαγματική ισοτιμία το 2011 ώστε να διαπραγματεύεται μεταξύ 6,86 έως 6,96 ανά δολάριο. Αλλά δεδομένης της έλλειψης δολαρίων, τώρα κοστίζει περισσότερο από 10 μπολιβιάνο για να αγοράσει κανείς ένα δολάριο στη μαύρη αγορά.
Το «αγκάθι» των επιδοτήσεων καυσίμων
Παρόλα αυτά, ο Άρσε δεν βιάζεται να άρει τις επιδοτούμενες τιμές των καυσίμων, τις οποίες οι Βολιβιανοί θεωρούν ως δικαίωμα. Και όπως σημειώνει το Bloomberg, δεν είναι ο μόνος. Πέρυσι οι δαπανήθηκε το εντυπωσιακό ποσό των 616 δισ. δολαρίων για επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων ώστε να αποτραπούν εσωτερικές ταραχές και να στηριχθούν οι παγκόσμιες οικονομίες.
Ο πρώην πρόεδρος Μοράλες είχε επιχειρήσει να μειώσει τις παροχές το 2010, αλλά εγκατέλειψε γρήγορα την ιδέα αφού πυροδότησε διαδηλώσεις σε εθνικό επίπεδο.
Η βενζίνη στη Βολιβία κοστίζει 54 σεντς το λίτρο, λιγότερο από 62 σεντς στη Σαουδική Αραβία και 94 σεντς στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Global Petrol Prices, έναν ιστότοπο που παρακολουθεί το ενεργειακό κόστος.
Στις 7 Οκτωβρίου, ο Άρσε διέταξε τη στρατιωτικοποίηση των συνόρων για να σταματήσει τη ροή επιδοτούμενων καυσίμων και τροφίμων εκτός της χώρας, όπου τα αγαθά αυτά μπορούν να πωληθούν με κέρδος.
Οικονομικός πόνος και
για τους πλουσιότερους
Οι οικογένειες της ανώτερης τάξης στη νότια Λα Παζ προσπαθούν να αποκτήσουν συνάλλαγμα για τα παιδιά τους που σπουδάζουν στο εξωτερικό. Ως αποτέλεσμα της έλλειψης δολαρίων, οι τράπεζες και οι υπηρεσίες μεταφοράς χρημάτων έχουν θέσει αυστηρά όρια στα ποσά που μπορεί να στείλει κάθε άτομο και πόσα μπορεί να λάβει κάθε Βολιβιανός στο εξωτερικό και μπορεί να είναι πολύ δύσκολο ακόμη και από τεχνικής άποψης να στείλουν 500 δολάρια το μήνα στα παιδιά στο εξωτερικό.
Ορισμένοι γονείς υποβάλλουν αίτηση στο υπουργείο Οικονομίας να τους αφήσει απλώς να πληρώνουν για να σπουδάσουν τα παιδιά τους στις ΗΠΑ, την Ευρώπη ή την Ασία. Κανένας από αυτούς δεν ήθελε να δημοσιευτούν τα ονόματά τους από φόβο ότι θα υποστούν πλήγμα από την κυβέρνηση, όπως σημειώνει το Bloomberg.
Η συμβουλή του Άρσε είναι να αγοράζουν κρυπτονομίσματα αντί για δολάρια, ώστε να παρακάμψουν την «προσωρινή» νομισματική κρίση. «Έχει το κεφάλι του στην άμμο», δήλωσε ο φον Βακάνο. «Ο κύριος στόχος του είναι να παραμείνει στην εξουσία».
