Τα επίσημα εγκαίνια της Νεκρόπολης έγιναν στις αρχές Μαΐου 2023, ταυτόχρονα με την διεξαγωγή του διεθνούς συνεδρίου “Alexandria and Hellenism in Northern Egypt”, που διοργανώθηκε επ’ ευκαιρία των 130 χρόνων της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αλεξάνδρειας.
Στο πλαίσιο του συνεδρίου, Ερευνητές των Εργαστηρίων Χαρακτηρισμού Τέχνης «Ανδρέας Πίττας» (APAC Labs) του Ερευνητικού Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας στην Αρχαιολογία και τον Πολιτισμό (STARC) του Ινστιτούτου Κύπρου, παρουσίασαν τα αποτελέσματα της ψηφιακής τεκμηρίωσης και της τρισδιάστατης αναπαράστασης της νεκρόπολης. Η συγκεκριμένη προσπάθεια είναι η πρώτη πλήρης επιστημονική τεκμηρίωση της νεκρόπολης, η οποία προσφέρει ένα ανεκτίμητο αρχείο που επιτρέπει τον εντοπισμό των κινδύνων και απειλών που πιθανόν να αντιμετωπίσει ο χώρος, τόσο στο παρόν αλλά και στο εγγύς μέλλον.
Το συνέδριο και τα εγκαίνια της νεκρόπολης σηματοδοτούν την επιτυχή ολοκλήρωση του επιστημονικού προγράμματος Alexandrian Necropolis (2020-2023), ενός πολυδιάστατου αρχαιολογικού έργου που πραγματοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία Αλεξάνδρειας, με τη συμμετοχή του Ινστιτούτου Κύπρου στο πεδίο της ψηφιακής τεκμηρίωσης, και του Πανεπιστημίου Αθηνών στον τομέα της έρευνας. Το έργο υποστηρίχθηκε από το Ίδρυμα Αναστάσιος Γ. Λεβέντης.
Η ομάδα του APAC Labs ανέλαβε την ψηφιακή καταγραφή της νεκρόπολης χρησιμοποιώντας τεχνολογίες 2D και 3D απεικόνισης, καθώς και επιλεγμένες φασματικές και τεχνικές εφαρμογές φωτογραφίας. Το λεπτομερές τρισδιάστατο μοντέλο παρέχει την απαραίτητη τεκμηρίωση της τρέχουσας κατάστασης και των επιπέδων διατήρησης του χώρου. Μια τέτοια λεπτομερής τεκμηρίωση ήταν απαραίτητη, για τη λεπτομερή καταγραφή του μνημείου, η οποία βελτιώνει κατά πολύ παλαιότερες αποτυπώσεις, όπως αυτή της δεκαετίας του 1900. Η ψηφιακή τεκμηρίωση της νεκρόπολης επιτρέπει επίσης την αναγνώριση όλων των αλλαγών (φυσικών και ανθρωπογενών) στη συγκεκριμένη αρχαιολογική θέση από την ανακάλυψή της, τουλάχιστον όπως αποτυπώθηκε στα σχέδια του 1900.
Η νεκρόπολη του Shatby εντοπίστηκε την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, κατά τη διάρκεια των συστηματικών ανασκαφών του Evaristo Breccia, διευθυντή του Ελληνορωμαϊκού Μουσείου της Αλεξάνδρειας, αλλά η ανασκαφή δεν ολοκληρώθηκε. Μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης, η αποστολή της Αρχαιολογικής Εταιρείας της Αλεξάνδρειας συνέχισε την ανασκαφή του Breccia, στο πλαίσιο του έργου Alexandria Necropolis. Η ανασκαφή έδωσε μια πλήρη εικόνα του Υπόγειου Α, εντοπίζοντας μεταξύ άλλων την αρχαία νότια πρόσοψή του, ανθρωπολογικό υλικό (σκελετούς) και αντικείμενα σε καλή κατάσταση.
Ανάμεσα στα άφθονα κινητά ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονται γλυπτά, νομίσματα, γυάλινα αντικείμενα και κεραμικά, ιδιαίτερα υδρίες τύπου Hadra, χαρακτηριστικό της νεκρόπολης της Αλεξάνδρειας. Μετά από τρία χρόνια συστηματικής εργασίας (ανασκαφή, αποκατάσταση, ψηφιακή τεκμηρίωση, αναβάθμιση του περιβάλλοντος χώρου) η ελληνιστική νεκρόπολη του Shatby είναι πλέον ένα σύγχρονο αρχαιολογικό πάρκο, μοναδικό στο είδος του στην Αίγυπτο.
