Αυτή τη φορά η Μόσχα προειδοποιεί τον ουκρανικό ενεργειακό όμιλο Naftogaz ότι τον χειμώνα μπορεί να σταματήσει την τράνζιτ παροχή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Ουκρανίας. Εάν συνέβαινε αυτό, η Ρωσία θα έχανε τον τελευταίο μεγάλο πελάτη που της έχει απομείνει σε ευρωπαϊκό έδαφος, δηλαδή την Αυστρία.

Υπενθυμίζεται ότι, παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία, μέχρι στιγμής δεν έχει σταματήσει εντελώς η ροή φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη μέσω Ουκρανίας. Η σχετική σύμβαση είχε υπογραφεί το 2019 για πέντε χρόνια, κατά συνέπεια λήγει το 2024. Προφανώς το Κίεβο δεν θέλει να αποκόψει εντελώς τις γειτονικές χώρες από ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου. Επιπλέον, η παραβίαση της σύμβασης θα αποτελούσε αιτία για νέες προσφυγές ενώπιον διαιτητικών δικαστηρίων, που θα επέβαλαν σοβαρές κυρώσεις.

Αλλά και στη ρωσική Gazprom φαίνεται ότι είχαν πρυτανεύσει παρόμοιες σκέψεις μέχρι σήμερα. Επιπλέον ο ρωσικός όμιλος χρειάζεται τον αγωγό μέσω Ουκρανίας, προκειμένου να αποκομίσει έστω και λίγα κέρδη από την ΕΕ, που ήταν η μεγαλύτερη αγορά για το ρωσικό φυσικό αέριο μέχρι το 2022.

Ρωσικές πιέσεις
Οι Βρυξέλλες μπορεί να έχουν επιβάλει κυρώσεις στο πετρέλαιο της Ρωσίας, όχι όμως και στο φυσικό αέριο. Ήταν η Μόσχα που πήρε την πρωτοβουλία να περιορίσει την τροφοδοσία, σε μία προσπάθεια να ασκήσει πίεση στις ευρωπαϊκές χώρες που στηρίζουν την Ουκρανία. Το πρώτο βήμα έγινε την άνοιξη του 2022, όταν η Ρωσία τερμάτισε την παροχή αερίου στη Γερμανία μέσω του αγωγού Τζαμάλ, που διέρχεται από την Πολωνία. Ακολούθησε μείωση της παροχής φυσικού αερίου προς τη δυτική Ευρώπη μέσω του αγωγού Nord Stream 1, ενώ τον Αύγουστο του 2022 τερματίστηκε οριστικά η τροφοδοσία μέσω του συγκεκριμένου αγωγού.

Αυτό σημαίνει ότι σήμερα η Ρωσία διαθέτει μόνο δύο διόδους για την παροχή φυσικού αερίου προς Δυσμάς. Η πρώτη αποτελεί μέρος του αγωγού TurkSTream, διέρχεται από την Τουρκία και τη Βουλγαρία, όπου μετονομάζεται σε Balkan Stream και συνεχίζει να τροφοδοτεί την Ουγγαρία, μέσω Σερβίας. Μόνο που η χωρητικότητα του αγωγού δεν ξεπερνά τα 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Η δεύτερη δίοδος, που είχε κατασκευαστεί επί Σοβιετικής Ένωσης και διαθέτει πολύ μεγαλύτερη χωρητικότητα, είναι ο αγωγός μέσω Ουκρανίας, τον οποίο απειλεί τώρα να κλείσει η Μόσχα.

«Παράνομα» τα διαιτητικά δικαστήρια;
Η σύμβαση για τράνζιτ μεταφορά φυσικού αερίου την περίοδο 2019-2024 προβλέπει ότι κάθε χρόνο θα μεταφέρονται 40 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα από τη Ρωσία, μέσω Ουκρανίας και Σλοβακίας, στον συνοριακό σταθμό Μπαουμγκάρτεν της Αυστρίας. Από εκεί το φυσικό αέριο διοχετεύεται στον κάθε εισαγωγέα φυσικού αερίου για την Αυστρία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Τσεχια, τη Σλοβενία και άλλες χώρες. Από τους μεγάλους πελάτες έχει απομείνει μόνο ο αυστριακός ημικρατικός όμιλος πετρελαιοειδών και φυσικού αερίου OMV.

Στις 6 Ιουλίου ο πρόεδρος της Gazprom Αλεξέι Μίλερ προειδοποίησε ότι η Ρωσία θα επιβάλει κυρώσεις στην ουκρανική Naftogaz, εάν αυτή δεν σταματήσει να ασκεί προσφυγές σε διαιτητικά δικαστήρια. Σε αυτή την περίπτωση, ανέφερε ο Μίλερ, θα ήταν αδύνατη «κάθε είδους συνεργασία», κατά συνέπεια και η τράνζιτ μεταφορά φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας. Μάλιστα ο Μίλερ υποστηρίζει ότι λόγω της «ρωσοφοβίας που επικρατεί στην Ευρώπη» η Gazprom δεν μπορεί να προσβλέπει σε μία δίκαιη ετυμηγορία, κατά συνέπεια τα διαιτητικά δικαστήρια στην Ελβετία ή στη Σουηδία «είναι παράνομα».

Όμως η Naftogaz θεωρεί ότι υπάρχει λόγος προσφυγής στα διαιτητικά δικαστήρια. Και αυτό γιατί η σύμβαση για τράνζιτ μεταφορά φυσικού αερίου προβλέπει ρητώς ότι η Gazprom πρέπει να πληρώσει ούτως ή άλλως τα προβλεπόμενα τέλη τράνζιτ για μία μεταφορά 40 δις κ.μ. ετησίως, ακόμη και αν στην πραγματικότητα μεταφέρει πολύ μικρότερη ποσότητα. Και η αλήθεια είναι ότι από το 2022 η ποσότητα είναι πράγματι πολύ μικρότερη, δηλαδή μόλις 42 εκατομμύρια κ.μ. ημερησίως, αντί για τα προβλεπόμενα 109,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.

Η αντιπαράθεση για τη Σοχρανίφκα
Η ρωσική πλευρά ισχυρίζεται ότι δεν πληρώνει λόγω υπαιτιότητας της Ουκρανίας. Και αυτό γιατί από τον Μάιο του 2022 η Ουκρανία έχει αναστείλει τη μεταφορά από τον παραμεθόριο σταθμό της Σοχρανίφκα στην περιοχή του Λουχάνσκ, μέσω του οποίου διερχόταν τουλάχιστον το ένα τρίτο της συνολικής ποσότητας του ρωσικού φυσικού αερίου. Όμως λίγο μετά την έναρξη του πολέμου, η περιοχή περιήλθε στον έλεγχο των ρωσικών στρατευμάτων. Γι’ αυτό οι Ουκρανοί έχουν μεταφέρει σε άλλο σημείο εισόδου – και συγκεκριμένα στον διαμετακομιστικό σταθμό της Σούτζα – την παραλαβή του ρωσικού αερίου. Έκτοτε οι Ρώσοι έχουν μειώσει την προβλεπόμενη ποσότητα, επικαλούμενοι «τεχνικούς λόγους».

Πώς εξηγείται όμως ότι, ενώ προηγουμένως η Σοχρανίφκα δεχόταν το ένα τρίτο του ρωσικού φυσικού αερίου, τώρα η Μόσχα έχει μειώσει κατά δύο τρίτα την ποσότητα που στέλνει στο Μπαουμγκάρτεν της Αυστρίας; Σε αυτό το ερώτημα καλείται τώρα να απαντήσει το διαιτητικό δικαστήριο.

Οι Αυστριακοί προετοιμάζονται για τα χειρότερα
Ο αυστριακός όμιλος OMV υποστηρίζει ότι είναι προετοιμασμένος για όλα τα ενδεχόμενα. Ούτως ή άλλως, ανέφερε ο οικονομικός διευθυντής του ομίλου Ράινχαρντ Φλόραϊ τον Φεβρουάριο, τον περασμένο χρόνο η συνολική ποσότητα φυσικού αερίου που τελικά έφτασε στην Αυστρία από την Gazprom ήταν ευμετάβλητη και κάποιες ημέρες δεν έφτασε ούτε καν το 30% της προβλεπόμενης. Αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις ο όμιλος επεκτάθηκε ήδη στην αγορά της Ρουμανίας, υπογράφοντας συμφωνία για την αξιοποίηση του κοιτάσματος Neptun Deep στη Μαύρη Θάλασσα από το 2027. Κατ’  αυτόν τον τρόπο, υποστηρίζει ο επικεφαλής του ομίλου OMV Άλφρεντ Στερν, «η Ρουμανία καθίσταται ο μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου εντός της ΕΕ».

Λίγο αργότερα οι Αυστριακοί ανακοίνωσαν ότι έχουν εξασφαλίσει επιπλέον ποσότητες φυσικού αερίου από τη Νορβηγία, οι οποίες μπορούν να μεταφερθούν μέσω αγωγών από τη Γερμανία και την Ιταλία, αλλά και ως υγροποιημένο αέριο μέσω LNG terminals στην Ιταλία και την Ολλανδία. «Με όλες αυτές τις ενέργειες έχουμε πλέον πρόσβαση και σε άλλες πηγές φυσικού αερίου εκτός Ρωσίας και θα διαθέτουμε σε κάθε περίπτωση επαρκείς ποσότητες, προκειμένου να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας», λέει ο Άλφρεντ Στερν στους Financial Times. Λέει όμως και κάτι άλλο: «Για όσο διάστημα η Gazprom θα εξακολουθεί να στέλνει φυσικό αέριο, εμείς θα εξακολουθούμε να αγοράζουμε από την Gazprom».

Πηγή: Deutsche Welle