Η ασπαρτάμη (E 951) είναι μια τεχνητή γλυκαντική ουσία χαμηλών θερμίδων, ευρείας χρήσης, περίπου 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη. Είναι μια άσπρη, άοσμη σκόνη και αποδίδει 4 θερμίδες ανά γραμμάριο, αλλά έχει πολύ έντονη γλυκαντική δράση, οπότε προστίθεται σε πολύ μικρές ποσότητες και τελικά προσδίδει ελάχιστες θερμίδες. Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε ποτά και τρόφιμα που πλασάρονται στο εμπόριο ως διαιτητικά ή και μηδενικής ζάχαρης.

Στην Ευρώπη, η ασπαρτάμη επιτρέπεται να χρησιμοποιείται ως πρόσθετο τροφίμων για τη γλύκανση ποικίλων τροφίμων και ποτών, όπως επιδόρπια, γλυκά, γαλακτοκομικά προϊόντα, τσίχλες, προϊόντα χαμηλής θερμιδικής αξίας και ελέγχου βάρους, καθώς και ως επιτραπέζιο γλυκαντικό. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως ισχύει για όλα τα πρόσθετα τροφίμων, η παρουσία ασπαρτάμης πρέπει να αναγράφεται στην ετικέτα είτε με την ονομασία της είτε με τον αριθμό Ε (Ε 951).

Πού χρησιμοποιείται
Σήμερα, η ασπαρτάμη χρησιμοποιείται σε 90 και πλέον χώρες και σε περισσότερα από 6.000 προϊόντα, όπως σε τσίχλες, καραμέλες, δημητριακά, σιρόπια για καφέ, παγωτά, ανθρακούχα αναψυκτικά, ζελέ χωρίς ζάχαρη, παγωτά και άλλα επιδόρπια χωρίς ζάχαρη, υποκατάστατα γεύματος, μπάρες, μπισκότα χωρίς ζάχαρη. Χρησιμοποιείται και σε επιτραπέζια υποκατάστατα ζάχαρης και σε ορισμένα φάρμακα όπως σιρόπια και καραμέλες για το βήχα. Εντοπίζεται κυρίως σε τρόφιμα και ροφήματα που δεν ζεσταίνονται ή ψήνονται καθώς με τη θερμότητα χάνει μέρος της γλυκύτητάς της.

Αναψυκτικά και τσίχλες
Η ασπαρτάμη, που χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων σε προϊόντα από αναψυκτικά διαίτης, τσίχλες και ορισμένα ποτά, θα καταγραφεί τον Ιούλιο ως πιθανώς καρκινογόνα για τον άνθρωπο, από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), σύμφωνα με ερευνητικό σκέλος του ΠΟΥ για τον καρκίνο, που επικαλείται το Reuters.

Οι επόμενες επιλογές
Εάν επαληθευτεί η πληροφορία, οι επιχειρήσεις τροφίμων θα κληθούν στο επόμενο διάστημα, είτε νομικά είτε από την αγορά, να αντικαταστήσουν την ασπαρτάμη με άλλα γλυκαντικά. Τα πιο πιθανά γλυκαντικά προς επιλογή για αντικατάσταση της ασπαρτάμης είναι από τις κατηγορίες τεχνητά γλυκαντικά (όπως ακεσουλφάμη του καλίου, σακχαρίνη, σουκραλόζη), αλκοόλες των σακχάρων (όπως ερυθριτόλη, σορβιτόλη, μανιτόλη, χυλιτόλη), φυσικά γλυκαντικά (νέκταρ αγαύης, συμπυκνώματα χυμών φρούτων, μέλι, σιρόπι σφενδάμου, μελάσα) και νέα γλυκαντικά (όπως εκχυλίσματα στέβια, ταγκατόζη, τρεχαλόζη).

Σημαντικό το κόστος
Το κόστος που θα επωμιστεί η βιομηχανία τροφίμων και ποτών για μια τέτοια αλλαγή έχει να κάνει με τις δοκιμές στη νέα συνταγή, με τις αλλαγές μακέτας και υλικών συσκευασίας, διαφημιστικές εκστρατείες και άλλα. Όσο για τυχόν αποσύρσεις από την αγορά, που επίσης θα έχουν σημαντικό κόστος για τις επιχειρήσεις, θα εξαρτηθεί από τη νομοθεσία και το χρονικό περιθώριο προσαρμογής που θα τους δοθεί.

Προκάλεσε αντιδράσεις
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, τον περασμένο Μάιο είχε δημοσιεύσει μια κατευθυντήρια γραμμή για τα γλυκαντικά χωρίς ζάχαρη (NSS), συνιστώντας την αποφυγή της χρήσης τους για τον έλεγχο του σωματικού βάρους ή τη μείωση του κινδύνου μη μεταδοτικών ασθενειών (NCD). Πριν από ένα χρόνο περίπου ο ΠΟΥ είχε αμφισβητήσει τη θετική επίδραση των γλυκαντικών για τον έλεγχο του βάρους και τη μείωση ασθενειών, μια θέση που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις.

Όλα σε επαναξιολόγηση
Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) από την πλευρά της ανακοίνωσε ότι θα επανεξετάσει την ασφάλεια δύο συναφών προσθέτων τροφίμων, του άλατος της ασπαρτάμης-ακετοσουλφάμης (E 962) και της νεοτάμης (E 961), λαμβάνοντας υπόψη όλα τα νέα δεδομένα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όλα τα πρόσθετα τροφίμων που είχαν επιτραπεί να χρησιμοποιηθούν πριν από τις 20 Ιανουαρίου 2009, πρέπει να υποβληθούν σε επαναξιολόγηση.

Μίλησε για παραπλάνηση
Η ασπαρτάμη έχει εγκριθεί για χρήση παγκοσμίως από ρυθμιστικές αρχές που έχουν εξετάσει όλα τα διαθέσιμα στοιχεία. Οι μεγάλοι κατασκευαστές τροφίμων και ποτών υπερασπίζονται για δεκαετίες τη χρήση του συστατικού. Επίσης, όπως δήλωσε η εκτελεστική διευθύντρια του Διεθνούς Συμβουλίου Ενώσεων Αναψυκτικών, Κέιτ Λόουτμαν, οι αρχές δημόσιας υγείας θα πρέπει να είναι βαθιά ανήσυχες από τη σύσταση που διέρρευσε, ενώ προειδοποίησε ότι «θα μπορούσε να παραπλανήσει ασκόπως τους καταναλωτές στο να καταναλώνουν περισσότερη ζάχαρη αντί να κάνουν ασφαλείς επιλογές χωρίς ζάχαρη ή με χαμηλά επίπεδα ζάχαρης».