Οι αναπνευστικές λοιμώξεις, οι συχνότερες στατιστικά λοιμώξεις του ανθρώπινου οργανισμού, προκαλούν μεγάλη ανησυχία, πρωτίστως τη χειμερινή περίοδο και ιδιαίτερα στις ευάλωτες ομάδες.

Οι φλεγμονές αυτές διαχωρίζονται σε ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό σύστημα, με το λάρυγγα και τις φωνητικές χορδές να τις οριοθετούν και να τις ξεχωρίζουν λόγω των διαφορών ως προς την συμπτωματολογία και τη βαρύτητά τους. Με βάση την περιοχή που φλεγμαίνει, προσδιορίζεται η λοίμωξη της πάσχουσας περιοχής – ρινοφαρυγγίτιδα για τον ρινοφάρυγγα, βρογχίτιδα, τραχειίτιδα κτλ.

Οι αιτιολογικοί παράγοντες των λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος διακρίνονται σε: 
- Ιογενείς λοιμώξεις
- Βακτηριακές λοιμώξεις
- Μυκητισιακές λοιμώξεις
- Παρασιτικές λοιμώξεις
- Ειδικές λοιμώξεις από αλλεργιογόνα

Στο ανώτερο αναπνευστικό, οι συχνότερες στατιστικά λοιμώξεις οφείλονται σε ιούς, με πιο συχνή λοίμωξη αυτή του κοινού κρυολογήματος, κυρίως από ρινοϊούς και αδενοϊούς. Οι υπόλοιποι πιο συχνοί ιοί είναι οι ιοί της γρίπης τύπου Α H1N1 (χοίρων) και τύπου Β influenzae virus, ο ιός του αναπνευστικού συγκιτίου RSV, κορονοϊοί, paramyxovirous, ο ιός της λοιμώδους μονοπυρήνωσης, coxakie και άλλοι. Είναι εξαιρετικά χρήσιμο να γνωρίζουμε το είδος των βασικών ιών που έχουν προκαλέσει τη λοίμωξη, διότι υπάρχουν ιοί αθώοι και ιοί πολύ πιο σοβαροί με πολύ πιο εύκολη μετάδοση από άτομο σε άτομο, αλλά κυρίως με πολύ συχνότερη εμφάνιση επιπλοκών. Η βασικότερη επιπλοκή των ιογενών λοιμώξεων είναι η δευτερογενής βακτηριακή λοίμωξη που εκδηλώνεται ως μέση πυώδης ωτίτιδα, παραρρινοκολπίτιδα, βρογχίτιδα, πνευμονία και πολύ πιο σπάνια μηνιγγίτιδα. Τα συχνότερα από αυτά τα βακτήρια είναι ο Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes και άλλα. 

Πολύ σημαντική είναι και η ταυτοποίηση του είδους του βακτηρίου που προκάλεσε τη φλεγμονή, ώστε να προληφθούν επιπλοκές όπως είναι ο ρευματικός πυρετός και η μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα που αφορούν τη λοίμωξη από πυογόνο στρεπτόκοκκο, καθώς και η πιθανότητα διασποράς της βακτηριακής λοίμωξης από το ανώτερο στο κατώτερο αναπνευστικό σύστημα με βρογχίτιδα και πνευμονία, πράγμα που απαιτεί ισχυρότερη και για περισσότερες μέρες αντιβιοτική αγωγή. Σπανιότερα καταγράφονται λοιμώξεις από παράσιτα και μύκητες του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, όπως οι μύκητες από Candida albigans, Aspergillous και παράσιτα όπως Αscaris lumbricoides, Cryptosporidium, Pneoumocystis carini κλπ. 

Οι λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος οφείλονται κυρίως σε ιούς και αφορούν τα ίδια είδη ιών που αναφέρθηκαν στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα και οποιοδήποτε βακτήριο, είτε της φυσιολογικής χλωρίδας του ανώτερου αναπνευστικού, είτε οποιουδήποτε άλλου βακτηρίου εκτός αυτών. Δηλαδή Gram θετικούς κόκκους, με συχνότερο τον πνευμονιόκοκκο, τον πυογόνο στρεπτόκοκκο, τον εντερόκοκκο, τον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο και άλλους. Λοιμώξεις που είναι λιγότερο συχνές από τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, είναι οι τραχειίτιδες, βρογχίτιδες και κυρίως η πνευμονία -σοβαρότατη λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος από τα βακτήρια που προαναφέρθηκαν- αλλά και πολλά gram αρνητικά βακτήρια όπως είναι η Klepsiella pneumoniae και η πολύ ανθεκτική στα αντιβιοτικά Pseudomonas spp. Σπανιότατες είναι οι φλεγμονές από μύκητες και παράσιτα, ειδών που ήδη έχουν προαναφερθεί στις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού. 

Εργαστηριακός έλεγχος - διάγνωση
Εξαιρετικής σημασίας είναι η συμβολή και συνεργασία του θεράποντος ιατρού με τον ιατρό βιοπαθολόγο και το κλινικό εργαστήριο, ώστε να γίνει εφικτός ο διαχωρισμός της ιογενούς από τη βακτηριακή λοίμωξη, να εκτιμηθεί το μέγεθος της λοίμωξης, να ταυτοποιηθούν οι πιο συχνοί ιοί και τα βακτήρια και τελικώς να γίνει η σωστή διάγνωση και να χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπεία.

Η ορθή πορεία διάγνωσης περιλαμβάνει τις εξής εξετάσεις:
- Γενική αίματος, ταχύτητα καθίζησης και CRP. Με τις εξετάσεις αυτές αντιλαμβανόμαστε ανάλογα τον τύπο των λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος (πολυμορφοπυρηνικός ή λεμφοκυτταρικός) αν έχουμε βακτηριακή ή ιογενή φλεγμονή. Η πτώση ή αύξηση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων καθώς επίσης και οι τιμές της CRP και της ταχύτητας καθίζησης μας δίνουν το μέγεθος της φλεγμονής.
- Rapid test, ώστε να γίνει ταχεία διάγνωση του είδους των σημαντικότερων ιών και να γίνει διαχωρισμός των λιγότερων επιθετικών ιών όπως είναι αυτοί του κοινού κρυολογήματος από τους πιο επιθετικούς ιούς. Ήδη, στον Όμιλο ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ διατίθεται πολυδύναμο rapid τεστ ταυτόχρονης ανίχνευσης πολλαπλών ιών, adenovirus, γρίπη τύπου Α και τύπου Β, RSV, Covid-19. 
- Rapid test για τον ιό της λοιμώδους μονοπυρήνωσης 
- Rapid test για Streptococcus pyogenes
- Στις βακτηριακές φλεγμονές απαραίτητη είναι η καλλιέργεια υγρού από την περιοχή που πάσχει, ώστε να ταυτοποιηθεί το βακτήριο και να γίνει η ευαισθησία στα αντιβιοτικά.
- PCR για ανίχνευση ορισμένων τύπων μικροβίων και ιών
- Ανοσολογικός έλεγχος για ανίχνευση αντισωμάτων, ιών ή βακτηρίων
- Απεικονιστικές μέθοδοι (εφόσον ζητηθούν από το θεράποντα ιατρό για περαιτέρω διερεύνηση)

Η σοβαρότητα των αναπνευστικών λοιμώξεων ποικίλει και σχετίζεται με τον αριθμό και τη λοιμογόνο δύναμη των μικροβίων, αλλά και την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος των ασθενών. Τα όπλα μας εναντίον αυτών είναι η συμβολή και συνεργασία του θεράποντος ιατρού και του κλινικού εργαστηρίου με τον ιατρό βιοπαθολόγο, ώστε να επιτευχθεί η σωστή διάγνωση που θα οδηγήσει στη χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας και στην ίαση.

* Αικατερίνη Ρακά - MD, Ιατρός Βιοπαθολόγος Μικροβιολόγος στο Χημείο Γιαννουκά του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ - Κύπρος

Πηγές:
George S. Kobayashi, Patrick R. Murray, Ken S. Rosenthal, Michael A. Pfaller. Medical microbiology, 3rd edition. 
Γεώργιος Δημητρακόπουλος. Εισαγωγή στην Κλινική Μικροβιολογία και τα Λοιμώδη Νοσήματα. Ιατρικές Εκδόσεις. Π.Χ. Πασχαλίδη