Της Ζωής Χαβιαρά | Τεχνολόγου -Ακτινολόγου στο Διαγνωστικό Κέντρο aEvresis του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ Κύπρου
Η εξέταση με μαγνητική τομογραφία (MRI) αποτελεί από μόνη της μια αγχωτική διαδικασία. Στους ενήλικες, το άγχος αφορά τόσο στη διαδικασία όσο και στο αποτέλεσμα της εξέτασης. Για τους μικρούς μας φίλους όμως, η οποιαδήποτε μορφή ανησυχίας αφορά αποκλειστικά και μόνο την εξέταση, ως διαδικασία. Βάσει εμπειρίας, έχει διαπιστωθεί ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών όχι μόνο δεν επιδεικνύουν κλειστοφοβική συμπεριφορά κατά τη διενέργεια εξέτασης με MRI, αλλά θεωρούν τη διαδικασία ακόμα και διασκεδαστική. Φυσικά, οι παράγοντες που συντελούν σε αυτού του είδους την αντιμετώπιση είναι ποικίλοι με τη βαρύτητα να δίνεται στην ορθή προετοιμασία του παιδιού για την εξέταση.
Παράγοντες που οδηγούν στην κλειστοφοβία
Σε ό,τι αφορά τους παράγοντες που οδηγούν ένα παιδί να αναπτύσσει κλειστοφοβική συμπεριφορά όταν πρόκειται να εξεταστεί με MRI, θα μπορούσαμε συνοπτικά να τους κατηγοριοποιήσουμε στους ακόλουθους:
α) Ιδιοσυγκρασία παιδιού: Κάθε παιδί έχει τη δική του ιδιοσυγκρασιακή ταυτότητα που καθορίζει την έκφραση ή μη του άβολου συναισθήματος του φοβικού άγχους (χαρακτήρας, περιβάλλον, κουλτούρα, παιδική φαντασία).
β) Ηλικιακή ομάδα: Σύμφωνα με την ηλικία στην οποία βρίσκεται ένα παιδί μπορεί να εκδηλωθεί μικρή, μεγάλη ή και καμία ανησυχία για την εξέταση. Η σχέση ηλικίας-φοβικού άγχους δεν υπακούει σε κανόνες αναλογικότητας. Για παράδειγμα, υπάρχουν παιδιά νηπιακής ηλικίας που δεν εκδηλώνουν αίσθημα φόβου ή ανησυχίας ακόμα κι όταν βρίσκονται πάνω στο εξεταστικό κρεβάτι, ενώ άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας νιώθουν άβολα ακόμα και να εισέλθουν στην εξεταστική αίθουσα. Ομοίως, ισχύει και για τα παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία.
γ) Εμπειρίες: Κάποιες δυσάρεστες εμπειρίες, γνωστές και ως τραυματικού τύπου, που συνέβησαν κατά την παιδική ηλικία (π.χ. από παγίδευση σε μικρό χώρο κατά τη διάρκεια παιχνιδιού ή από τιμωρία με κλείδωμα στο δωμάτιο) είτε αργότερα, (π.χ. από εγκλωβισμό σε ασανσέρ, τροχαίο ατύχημα, πένθος) μπορούν να πυροδοτήσουν τον παιδικό εγκέφαλο με αρνητικά συναισθήματα στη θέα και μόνο του μηχανήματος, κυρίως λόγω του σχήματός του (σχήμα "τούνελ").
Ο δυσκολότερος, όμως προς αντιμετώπιση από τον τεχνολόγο-ακτινολόγο, τύπος κλειστοφοβίας είναι εκείνος που προέρχεται από τη μεταφορά δυσάρεστων εμπειριών από τους γονείς-κηδεμόνες προς τα παιδιά. Ενήλικες που έχουν βιώσει φοβικό άγχος λόγω δικής τους προηγούμενης εξέτασης ή έχουν επηρεαστεί από τις εμπειρίες άλλων ατόμων, τείνουν πολύ συχνά να "τρομοκρατούν" το παιδί προκαταβολικά.
Πριν προχωρήσουμε στις τεχνικές που μπορούν να ανατρέψουν τις παραπάνω δυσκολίες, είναι απαραίτητο να αποσαφηνιστεί ότι κάθε εξέταση απαιτεί ένα καθορισμένο επίπεδο συνεργασίας. Το πρωτόκολλο της κάθε εξέτασης βασίζεται στο κλινικό ερώτημα που τίθεται από τον παραπέμποντα ιατρό. Όσο πιο εξειδικευμένο και κατ’ επέκταση πιο χρονοβόρο είναι το πρωτόκολλο, τόσο υψηλότερος είναι ο βαθμός συνεργασίας που απαιτείται από το παιδί. Εάν δεν καταστεί εφικτή η συνεργασία, θα πρέπει να εξεταστεί η επιλογή της γενικής αναισθησίας για τη διενέργεια της εξέτασης.
Αδιαμφισβήτητα, κάθε παιδί είναι ξεχωριστό κι αυτό αποτελεί και τον βασικό άξονα πάνω στον οποίο θα στηριχθεί η προετοιμασία του για τη διενέργεια οποιασδήποτε ιατρικής εξέτασης. Συγκεκριμένα, για τη μαγνητική τομογραφία, οι τεχνικές- κλειδιά για την επίτευξη του στόχου αφορούν τον τρόπο προσέγγισης τόσο από τον τεχνολόγο-ακτινολόγο όσο κι από τον γονέα-συνοδό.
Πώς προετοιμάζουμε το παιδί
Αν μπορούσαμε θεωρητικά να κάνουμε έναν "χρονικό" διαχωρισμό της προετοιμασίας αυτής, τότε αυτός θα ήταν ο εξής:
- Προετοιμασία από τους γονείς: Είναι φυσιολογικό, μία εξειδικευμένη εξέταση που αφορά το παιδί, να κυριαρχεί στο μυαλό όλων των μελών της οικογένειας, τις ημέρες πριν την εξέταση ανησυχία για το αποτέλεσμα, αγωνία αν το παιδί θα καταφέρει να συνεργαστεί ικανοποιητικά κτλ. Για την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος, είναι σημαντικό οι γονείς να μη μεταφέρουν τα δικά τους συναισθήματα στο παιδί που πρόκειται να εξεταστεί. Φράσεις του τύπου: "Όταν θα μπεις στο τούνελ...", "Εγώ δε μπόρεσα να το κάνω" κλπ είναι τουλάχιστον αποθαρρυντικές. Θα πρέπει να εξηγηθεί στο παιδί περιληπτικά, αλλά με σαφήνεια, ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η εξέταση: "Θα είσαι ξαπλωμένος και θα σε φωτογραφίζουν... Χρειάζεται να είσαι ακίνητος... Όσο πιο ακίνητος είσαι, τόσο πιο γρήγορα θα τελειώσεις... Θα κάθομαι δίπλα σου συνέχεια." Εκτενείς συζητήσεις και επαναλαμβανόμενες αναφορές στην εξέταση, συνήθως φέρνουν αρνητικά αποτελέσματα. Επιπρόσθετα, η προσυμφωνημένη επιβράβευση με κάποιο υλικό ή μη βραβείο (βιβλίο, παιχνίδι, εκδρομή, επίσκεψη σε παιχνιδότοπο κλπ) κρίνεται αποτελεσματική, σε κάποιες περιπτώσεις.
- Προετοιμασία από τον Τεχνολόγο – Ακτινολόγο (ΤΑ): Η παιδιατρική εξέταση αποτελεί μια επαγγελματική πρόκληση για τον Τεχνολόγο – Ακτινολόγο. Από τη στιγμή που το παιδί εισέρχεται στον χώρο της εξέτασης και μέχρι να αποχωρήσει από αυτόν, κρίνεται ουσιώδης η ανάπτυξη και διατήρηση σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ αυτού και του παραϊατρικού προσωπικού (τεχνολόγοι-νοσηλευτές). Αρχικά, η επίδειξη του μηχανήματος και η επαφή των παιδιών με το ίδιο το μηχάνημα μέσω της αφής, οδηγεί στην απομυθοποίηση της διαδικασίας ως κάτι τρομερού. Ο Τεχνολόγος - Ακτινολόγος που επιτρέπει στο παιδί να πειραματιστεί με τα "κουμπιά" του μηχανήματος, να ανεβάσει και να κατεβάσει μόνο του το κρεβάτι, ακόμη και να το βάλει μέσα στον κλωβό, στην ουσία το καθοδηγεί στο να οικειοποιηθεί με το χώρο της εξέτασης.
Για να νιώσει το παιδί ασφάλεια
Μέσα σε ένα ιδιαίτερα περιορισμένο χρονικό παράθυρο, οι επαγγελματίες υγείας επιδιώκουν να πείσουν το παιδί ότι θα είναι ασφαλές μαζί τους, ώστε το ίδιο να νιώσει άνετα με τη διαδικασία. Για τον λόγο αυτό, και λαμβάνοντας πάντα υπόψη την ηλικία του παιδιού, χρησιμοποιούνται οι κατάλληλες λέξεις-φράσεις, αποφεύγοντας ρητά τα ψέματα. Τα παιδιά χάνουν εύκολα την εμπιστοσύνη τους και αδυνατούν να εκτελέσουν εντολές που ακολουθούν μετά από ψεύτικες υποσχέσεις.
Φράσεις όπως: "Αυτή είναι μια τεράστια φωτογραφική μηχανή με την οποία θα βγάλουμε περίπου χίλιες φωτογραφίες" πρέπει να συνοδεύονται από τις ακόλουθες: "Σου αρέσει να βγάζεις φωτογραφίες με τη μαμά και τον μπαμπά, έτσι; Το μόνο πρόβλημα είναι ότι αυτή η μηχανή κάνει θόρυβο σαν κομπρεσέρ. Δε σε ενοχλεί, σωστά;"
Ακόμα κι όταν επιτευχθεί ο στόχος και το παιδί ξεκινήσει την εξέταση, ο Τεχνολόγος - Ακτινολόγος χρειάζεται να βρίσκεται σε επικοινωνία μαζί του, μέσω του οπτικοακουστικού συστήματος ενδοεπικοινωνίας. Η ενθάρρυνση, η επιβράβευση για την καλή προσπάθεια -ακόμα κι αν δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο καλή - ανά τακτά χρονικά διαστήματα, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων διασφαλίζουν μία ικανοποιητική συνεργασία.
Σε περίπτωση που οι παραπάνω προσπάθειες δεν ευοδωθούν, ο Τεχνολόγος - Ακτινολόγος ευχαριστεί πάντα το παιδί για τη συνεργασία και σε συνεννόηση με τους γονείς προχωρούν διακριτικά στη διευθέτηση ραντεβού με αναισθησία.
Καταληκτικά, η μαγνητική τομογραφία θα μπορούσε, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να αποτελεί εξέταση ρουτίνας ακόμα και για τα παιδιά.
Ας μη ξεχνάμε ότι τα παιδιά είναι απλώς "μικροί ενήλικες".
